یکی از مزایای چک به عنوان سند تجاری، امکان واگذاری آن به دیگران است که این واگذاری می‌تواند قبل از سررسید تاریخ چک و همچنین پس از آن و حتی پس از عدم پرداخت چک، توسط بانک صورت گیرد. ظهرنویسی چک به معنای پشت‌نویسی است و این ظهرنویسی با اهداف مختلفی صورت می‌گیرد که می‌توان به منظور انتقال، وکالت و یا ضمانت اشاره کرد.
پشت نویسی چک:
پشت‌نویسی چک، نوشتن عباراتی در پشت چک است که نشان دهنده انتقال حق و اثبات آن است و به دو صورت زیر انجام می‌گیرد:
انتقال چک:
زمانی که صاحب چک، پشت چک را امضا می‌کند یعنی آن را به دیگری انتقال داده است و وقتی که وجه چک پرداخت نگردد، می‌توان درخواست صدور گواهی عدم پرداخت را از بانک پرداخت کننده وجه داشت.
ضمانت از صادر کننده چک:
ضمانت صادرکننده یعنی این که یک شخص ثالث با عنوان ضامن پشت چک را امضا نماید که به نوعی حمایت از صادرکننده چک است و یا این که ضامن پشت‌نویسی قبلی چک می‌شود. این ها با هم متفاوت می‌باشند و هر کدام بسته به نوع شرایط، از آن‌ها استفاده می‌شود.
چک پرداخت نشدنی که اصطلاحا به آن چک بلا محل گفته می‌شود، از نظر کیفری و حقوقی قابل تعقیب است اما اگر یک چک به دیگران واگذار شود، ممکن است برخی از حقوق دارنده آن با توجه به شرایط، متغیر باشد. استفاده از نرم افزار حسابداری برای مدیریت بهتر امور مالی سازمان‌ها و افزایش راندمان آن‌ها پیشنهاد می‌شود.
شرایط انتقال چک:
- دو امضا در ظهر چک لازم است
- امضا کفایت می‌کند، نام لازم نیست
- انتقال چک بدون ظهرنویسی ممنوع
همچنین بر اساس ماده ۳۱۲ قانون تجارت، ممکن است که چک در وجه حامل، شخص معین یا به حواله کرد، صادر گردد.
نحوه انتقال چک:
انتقال چک صورت‌های متفاوتی دارد که در ادامه مطلب به آن‌ها اشاره می‌شود.
انتقال چک در وجه حامل:
اگر قصد انتقال چکی را داشته باشید که در وجه حامل صادر شده باشد، دست به دست شدن چک یا قبض و انقباض آن کافی است و نیازی به هیچ گونه تشریفاتی ندارد.
انتقال چک در وجه شخص معین، بدون خط زدن عبارت حواله کرد:
بر اساس ماده ۳۱۲ ق.ت، در این نوع از انتقال چک، با قبض و اقباض به ایراد عملی و قانونی برخورد می‌کند و در رویه جاری بانک‌ها پرداخت چکی که در وجه شخص معین، صادر شده پس از امضای آن شخص، در ظهر چک، انجام می‌شود.
انتقال چک در وجه شخص معین، با خط زدن عبارت حواله کرد:
بر اساس سیاست بانکی کشور ایران و نظرات اداره حقوقی بانک‌ها، خط زدن عبارت حواله کرد در روی چک، مانع واگذاری آن از طریق ظهرنویسی نمی‌شود.
مسئولیت های پشت نویسی چک:
اگر شخص ثالثی چک را پشت‌نویسی کند و وجه چک پرداخت نشود، دارنده چک در صورتی می‌تواند به او مراجعه کند و خواستار طلب خود باشد که گواهی عدم پرداخت تا پانزده روز از موعد سر رسید چک صادر شده باشد.
در صورتی که چک از جهت ضمانت پشت نویسی شود و چک برگشت بخورد و در بانک، گواهی عدم پرداخت گرفته شود ضامن مسئول پرداخت طلب است و دارنده چک هر زمان که بخواهد می‌تواند به ضامن مراجعه کرده و خواستار طلب خود باشد.
اقدامات لازم پس از اخذ گواهی عدم پرداخت:
- دریافت گواهی عدم پرداخت
- تنظیم شکوائیه نسبت به چک
- تحویل چک و شکوائیه به دادگاه مربوطه
- انتقال نتیجه به نیروی انتظامی محل سکونت
- ارسال اخطاریه با مهلت معین شده 3 روز
- ارائه گزارش به مراجع مربوطه از طرف نیروی انتظامی
جنبه کیفری واگذاری چک برگشتی:
اگر چه چک، یک سند تجاری برای پرداخت فوری محسوب می‌شود، اما به مرور زمان این سند، به یکی از اسناد تجاری مدت دار تبدیل شده است. بر اساس ماده 310 قانون تجارت، چک نوشته‌ای است که به موجب آن، صادر کننده وجوهی را که در نزد محال علیه دارد کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می‌کند و در چک باید محل و تاریخ صدور قید شده و به امضای صادرکننده برسد.
علاوه بر این، باید تفسیر به نفع متهم کرد و قانون هم تصریح دارد و در کنار آن، در صورتی که انتقال قهری باشد حق شکایت دارد در غیر این صورت این اتفاق نمی‌افتد. همچنین در قانون صدور چک، ماده 13 بیان می‌کند که پس از برگشت چک، اگر واگذاری صورت گیرد، جنبه کیفری خود را از دست می‌دهد و قابل پیگیری نیست.
مفهوم خط زدن حواله کرد:
طبق قانون چک ممکن است در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد باشد یا با امضای پشت یا ظهر آن به دیگری منتقل شود اما هنگامی که صادر کننده چک با خط کشیدن عبارت “به حواله کرد” در متن آن پشت‌نویسی را از کسی که چک در وجه وی صادر شده، سلب می‌کند و دریافت کننده نیز با پذیرش چک موافقت خود را اعلام می‌کند.
در نتیجه به نظر می‌رسد که شخصیت و خود دارنده چک برای صادر کننده مهم بوده و از این راه، ناخواسته وجه چک مزبور توسط شخص دیگری وصول و یا دریافت می‌شود.
پرسش و پاسخ متداول در مورد واگذاری چک:
واگذاری چک چیست و به چه صورت انجام می شود؟
امکان واگذاری چک به دیگران از جمله مزایای چک است و این واگذاری را می‌توان قبل از سررسید آن، پس از آن و یا در صورت عدم پرداخت به وسیله بانک انجام داد.
ظهرنویسی چک چیست و به چه منتظور می باشد؟
ظهرنویسی چک در واقع همان پشت نویسی چک است و برای انتقال آن، وکالت و یا ضمانت است.
پشت نویسی به چند صورت انجام می شود؟
پشت‌نویسی و همان عبارات نوشته شده در پشت چک برای انتقال حق و اثبات آن است و به دو صورت انجام می‌شود: انتقال چک: زمانی که چک به وسیله صاحب آن امضاء می‌شود، یعنی آن چک را به دیگری انتقال داده است و در صورت عدم پرداختی چک می‌تواند درخواست صدور گواهی از بانک داشته باشد.
ضمانت از صادر کننده چک: این ضمانت به این معنا است که شخص ثالث به عنوان ضامن پشت چک را امضاء کند و این امضاء یک نوع حمایت از چک است و یا اینکه پشت چک را به عنوان ضامن پشت‌نویسی کند.
چک پرداخت نشدنی چیست؟
چک پرداخت نشدنی در واقع همان چک بلا محل است و از نظر کیفری و حقوقی قابل برخورد است.
برای انتقال چک، چه شرایطی لازم می باشد؟
چک برای انتقال باید دارای: فقط دو امضاء در پشت چک و ظهرنویسی باشد.
انتقال چک در وجه حامل به چه صورت است؟
برای انتقال چک در وجه حامل، دست به دست شدن آن و یا قبض آن کافی است و تشریفات دیگری لازم ندارد.
انتقال چک در وجه شخص معین، بدون خط زدن عبارت حواله کرد به چه صورت می باشد؟
چک‌های در وجه معین در مراحل جاری بانک‌ها، بعد از امضاء و پشت‌نویسی انجام می‌شود.
در انتقال چک در وجه شخص معین، خط زدن عبارت حواله کرد به چه معنا می باشد؟
در واقع خط زدن عبارت حواله کرد در چک، مانع واگذاری آن از پشت‌نویسی نمی‌شود.
مسئولیت پشت نویسی چک به چه صورت می باشد؟
اگر شخص ثالثی، چک را پشت‌نویسی کند، در صورت عدم پرداخت چک دارنده آن با داشتن گواهی عدم پرداخت، تا 15 روز از موعد سررسید چک صادر شده می‌تواند خواهان طلب خود باشد.
چه اقداماتی برای دریافت گواهی عدم پرداخت چک باید انجام شود؟
دریافت گواهی عدم پرداخت، تنظیم شکوائیه برای چک، ارائه چک و شکوائیه به دادگاه مربوطه، انتقال نتیجه به نیروی انتظامی محل سکونت، ارسال اختاریه مهلت سه روز، ارسال گزارش از سمت نیروی انتظامی به مراجع مربوطه
