موسسات و شرکت های عمومی و خصوصی زیادی وجود دارند که به اجرای عملیات هایی نظیر راه سازی، سد سازی، احداث ساختمان، تاسیسات، کشتی سازی، هواپیما سازی و ساخت قطعات پیچیده وسایل و تجهیزات می پردازند که این اعمال را با انعقاد قرارداد بین طرفین انجام می دهند.
در این مورد و در زمان اجرای همچین پروژه هایی، یکی از مسائلی که مطرح می گردد چگونگی تخصیص درآمد ها و هزینه ها بر اساس دوره مالی می باشد که این موضوع در حسابداری پیمانکاری مطرح است و در ادامه این متن به آن پرداخته شده است.
ارکان عملیات پیمانکاری:
عملیات های پیمانکاری از هر نوعی که باشند، دارای ارکان زیر هستند که رکن های اصلی در پیمانکاری محسوب می شوند.
- کارفرما
- پیمانکار
- قرارداد: که موضوع آنها معمولا ساختن یک یا چند دارایی و یا در مجموع یک طرح واحد می باشد.
انواع قرارداد های پیمانکاری:
قرارداد های پیمانکاری دارای انواع مختلفی می باشند که معمولا شامل یکی از حالت های کلی زیر می شوند:
- قرارداد های مقطوع: در این نوع از قرارداد ها، مبلغی مقطوع به عنوان بهای کل در نظر گرفته می شود.
- قرارداد های اسانسی: در این نوع از قرارداد ها معمولا به ازای خدمات، درصد معینی به عنوان حق الزحمه به پیمانکار پرداخت می گردد که در این قرارداد حق الزحمه درصدی از هزینه ها می باشد.
- قرارداد های مدیریت اجرایی: در این نوع از قرارداد ها، قیمت مصالح مورد نیاز پرداخت می گردد و در زمان اتمام کار، حق الزحمه پیمانکار پرداخت می شود که یک مبلغ مشخص می باشد و به هزینه ها مربوط نمی شود.
مراحل اجرای طرح و انجام عملیات پیمانکارکار:
می توان گفت که معمولا عملیات پیمانکاری در 5 مرحله زیر اجرا می گردند که هر بخشی به نوبه خود دارای اهمیت می باشد.
مطالعات مقدماتی یا اولیه طرح:
- خدمات تحقیقاتی و بنیادی
- مطالعات طرح
- تهیه طرح مقدماتی
- تهیه نقشه ها و مشخصات اجرائی طرح
ارجاع کار به پیمانکار:
- تکثیر اسناد و مدارک مناقصه
- دعوت از پیمانکاران برای انجام طرح: مناقصه عمومی، مناقصه محدود، ترک مناقصه و توافق تیهت
- تسلیم قیمت پیشنهادی و ضمانت نامه شرکت در مناقصه
- انتخاب پیمانکار
انعقاد قرارداد با پیمانکار:
- مشخصات فردی طرفین قرارداد
- موضوع قرارداد
- مبلغ قرارداد
- مدت قرارداد
- تاییدات و تعهدات پیمانکار
- تعهدات و اختیارات کارفرما
- ضمانت نامه انجام تعهدات
- پیش پرداخت و ترتیب واریز آن
- جریمه تاخیر
شروع عملیات:
- تحویل، تاسیس و تجهیز کارگاه
- مخارج دوره اجرای طرح
- تنظیم صورت وضعیت موقت کارها
- پرداخت وجه صورت وضعیت موقت شامل، جمع وجوه پرداخت شده برای صورت وضعیت های قبلی، پرداخت ده درصد بابت حسن انجام کار، اقسام
- پیش پرداخت، مالیات موضوع ماده 76 ق.م.م، کسور متفرقه دیگر که به عهده پیمانکار است، می باشد.
اتمام کار:
- تحویل موقت
- ابطال ضمانت نامه پیش پرداخت
- ابطال ضمانت نامه انجام تعهدات
- تهیه صورت وضعیت قطعی
- استرداد نصف وجه الضمان
- تحویل قطعی
- استرداد نصف دیگر وجه الضمان
- هزینه نگهداری در دوره تضمین
- انتقال دارایی مورد پیمان که به دستگاه مسئول بهره برداری
روش های متداول حسابداری پیمانکاری:
در واقع به منظور تعیین سودی که باید در طی هر دوره مالی به حساب منظور شود، موسسات پیمانکاری از 2 روش زیر برای حسابداری پیمانکاری خود استفاده می کنند:
روش کار تکمیل شده: در این روش به محاسبه سود، در زمانی که طرح به میزان قابل توجهی تکمیل شده باشد، پرداخته می شود.
روش درصد پیشرفت کار: در این روش با محاسبه سود به تناسب کادر جریان پیشرفت هر دوره، حسابداری پیمانکاری انجام می شود.
ذخیره لازم برای زیان های قابل پیش بینی:
در برخی مواقع ممکن است زیان هایی به بار بیاید و هزینه هایی در پی داشته باشد به همین دلیل، اگر لازم باشد که برای زیان های احتمالی، یک ذخیره در نظر گرفته شود، این میزان ذخیره در نظر گرفته شده بدون توجه به موارد زیر تعیین می گردد.
- شروع یا عدم شروع عملیات اجرائی پیمان
- مرحله تکمیل عملیات پیمان
- میزان سود مورد انتظار از سایر قرارداد های غیر مرتبط با پیمان
انتقال سود بستن حساب پیمان تکمیل شده:
قراردادی که تکمیل می گردد، محاسبه سود یا زیان آن به یکی از روش های زیر صورت می گیرد و سپس آن را به حساب سود و زیان انتقال می دهند.
- محاسبه سود هر پیمان به طور جداگانه
- محاسبه سود پیمان ها به طور کلی
- کلیه ثبت های حسابداری آنلاین
محاسبه سود قرارداد های ناتمام:
به منظور انجام حسابداری های پیمانکاری برای قرارداد های بلند مدت، از روش درصد پیشرفت کار استفاده می گردد که در این روش، میزان سود یا زیان بر مبنای درصد پیشرفت کار و در پایان هر دوره مالی محاسبه و اندازه گیری می گردد.
- محاسبه سود پیمان های ناتمام بر اساس مخارج واقعی
- محاسبه سود پیمان های ناتمام بر اساس مخارج برآوردی
نحوه محاسبه دستمزد کارگران و سرپرستان کارگاه:
معمولا دستمزد و مزایای کارگران و همچنین سرپرستان کارگاه ها، از بخش تنخواه گردان کارگاه مورد نظر پرداخت می گردد. یا، دفتر مرکزی پس از پرداخت دستمزد کارگران و سرپرستان کارگاه آن را به حساب قرارداد مورد نظر واریز می نماید. در این خصوص چگونگی تهیه و تنظیم لیست حقوق و دستمزد در موسسات پیمانکاری، بایستی به نحوی باشد که بتوان مبلغ دستمزد را به راحتی تعیین نمود.
لازم به ذکر است که در حسابداری پیمانکاری، برای کارگرانی که در یک قرارداد جدا مشغول به کار باشند، لیست دستمزد جداگانه ای تنظیم می گردد و در پایان هر دوره معین مانند هفته یا ماه، به حساب همان قرارداد، بدهکار می گردد.
در برخی از موارد مکن است کارگران و سرپرستان کارگاه در طول یک دوره، در قرارداد های زیادی اشتغال داشته باشند. بنابراین برای این که هزینه دستمزد کارکنان به راحتی تقسیم بندی شود، بایستی از صورت تجزیه دستمزد استفاده نمایند که در این صورت، ساعات کار کارگران در هر کارگاه و همچنین مبلغ مزد آنها به قرارداد های مربوطه سرشکن می شود.
