قبل از بحث راجع به تئوری های حسابداری، برای فهم بهتر موضوع، مثالی ذکر می شود. فرض کنید بیماری برای معالجه خود به پزشکی مراجعه می نماید. پزشک بعد از معاینه و انجام آزمایش های معمول (یعنی همان مشاهده و استدلال های منطقی) نظر و تئوری خود را برای درمان بیماری، از طریق تجویز نسخه ای که در آن مصرف داروهای شیمیایی توصیه شده است، به بیمار الزام می نماید.
در اینجا نظر پزشک که در نسخه آمده است یک نظر و تئوری تجویزی یا دستوری است. براساس آن مصرف داروهای شیمیایی برای بیمار الزامی است. اما بیمار مورد مثال ما، بعد از خارج شدن از مطب پزشک و با مراجعه به داروخانه متوجه می شود که قیمت داروهای شیمیایی تجویز شده توسط پزشک بسیار گران است. از این رو، بنا به دلایل شخصی با نادیده گرفتن دستور پزشک، داروهای مشابه، اما ارزان تر را خریداری و مصرف می نماید.
تعمیم تئوری های حسابداری مالی:
اکنون می توان مثال فوق را به حسابداری رایگان تعمیم داد. در حسابداری تحت وب نیز هیات های تدوین کننده استاندارد های حسابداری، در شکل ایده آل آن، همانند پزشکی عمل می نمایند که برای سلامت گزارشگری مالی، استانداردها و رویه های حسابداری را برای حسابداران تدوین، تجویز و لازم الاجرا می دانند. حسابداران نیز مجری و استفاده کننده آن رویه ها برای گزارش اطلاعات مالی هستند. آن ها می توانند از آن رویه های تجویزی در کار خود استفاده کنند و یا بالعکس، از رویه هایی دیگر و غیر تجویزی استفاده نمایند.
با توجه به مثال مذبور می توان گفت که تئوری های حسابداری مالی به دو دسته تقسیم میشوند.
- تئوری های توصیفی
- تئوری های تجویزی (دستوری)
تئوری های تجویزی (دستوری):
تئوری های دستوری ، تئوری هایی هستند که رویه های حسابداری را تجویز و مقرر می دارند و رفتار حسابداران را درباره آن رویه ها مشخص و تعیین می کنند . به عبارت دیگر، تئوری های دستوری آن رویه هایی که باید در حسابداری وجود داشته باشد و رفتار حسابداران درباره آن رویه ها چگونه باید باشد را بیان می کند. مثلا به هزینه بردن مخارج تحقیق بر اساس استاندارد حسابداری یک نوع تئوری دستوری است . بر اساس این تئوری، می توان پیش بینی نمود که در آینده تا زمانی که تئوری مزبور پایدار است ، مخارج تحقیق به حساب هزینه خواهد رفت .
تئوری های توصیفی:
تئوری های توصیفی، رویه های موجود حسابداری آنلاین را رفتار فعلی حسابداران را در بکار گیری رویه های حسابداریی توضیح می دهند. هدف اصلی تئوری های توصیفی ، فهم طرز رفتار و توضیح وضعیت موجود است . عدم مصرف داروهای تجویز پزشکی توسط بیمار، ناشی از وضعیت مالی نامناسب او است . می تواند یک تئوری توصیفی باشد، زیرا رفتار بیمار درباره عدم مصرف دارو های تجویزی پزشک را توضیح می دهد.
همچنین عبارت ((برخی حسابداران مخارج تحقیق را به حساب هزینه نمی برند زیرا، مبالغ آن ها با اهمیت نیست)). مثال هایی از تئوری توصیفی هستند که منتج به یک توضیح می شوند. در موارد دیگر تئوری ها توصیفی منتج به توضیح می شود که این توضیح ، یک پیش بینی از رویدادهای آتی است. مثلا این تئوری که، ((مبالغ مصرفی ملزومات به حسابی داراری نخواهد رفت))، یک پیش بینی از رویدادهای آتی حسابداری درباره ملزومات مصرفی است . به طور خلاصه تئوری توصیفی آنچه را که هست یا به عبارت دیگر وضعیت موجود را توضیح می دهد.
برگرفته از کتاب : تئوری حسابداری
تالیف : دکتر هاشم نیکو مرام، دکتر بهمن بنی مهد
انتشارات : آثار نفیس
