حسابداری در جهان نزدیک به ۶۰۰۰ سال قدمت دارد . نخستین مدرک کشف شده حسابداری در جهان ، لوحه های سفالین از تمدن سومر در بابل (Babylon) است و قدمت آن به 3600 سال قبل از میلاد می رسد و از پرداخت دستمزد تعدادی کارگر حکایت دارد.
مدارک و شواهد به دست آمده از تمدن باستانی مصر (۵۲۵-۵۰۰۰ ق. م) حکایت از آن دارد که در اجرای طرح های ساختمانی این تمدن ، نوعی کنترل حسابداری برقرار بوده که بهره گیری از نیروی کار هزاران هزار نفر را در امر ایجاد بنا و حمل و نقل مصالح ساختمانی در تشکیلاتی منظم، میسر می کرده است از تمدن مصر در دورانی که یونانیان و رومیان بر آن تسلط داشتند نیز مجموعه های متعددی از حساب های نوشته شده بر پاپیروس باقی مانده است .
پیشینه حسابداری در ایران نیز به نخستین تمدن هایی بر می گردد که در این سرزمین پا گرفت و مدارک حسابداری به دست آمده با ۲۵ قرن قدمت ، گواه بر پیشرفت این دانش در ایران باستان است. در طول تاریخ ، روش های حسابداری متنوع و متعددی برای اداره امور حکومتی و انجام دادن فعالیت های اقتصادی ابداع شد، که در پاسخ به نیازهای زمان، سیر تحولی و تکاملی داشته است.
از دوران باستان تا اواخر قرون وسطی تغییری اساسی در جهت تبدیل حسابداری به یک سیستم جامع صورت نگرفت و تنها پیشرفت قابل ذکر گسترش دامنه نگهداری حساب برای عملیات گوناگون حکومت ها و اشخاص بود .
تکامل سیستم حسابداری:
در قرون سیزدهم و چهاردهم همزمان با رشد بازرگانی، صنعت و بانکداری ، پیشرفت زیادی در تکنیک نگهداری حساب به وجود آمد . بزرگتر شدن اندازه مؤسسات ، رواج معاملات نسیه و استفاده از عوامل متعدد در کسب و کار موجب شد که دیگر یک شخص به تنهایی نتواند امور مؤسسه بزرگی را اداره کند و این امر ابداع سیستم حسابداری تحت وب کامل تری را ضروری ساخت .
گمان می رود که کاربرد قاعده جمع و خرج در مورد حساب صندوق نخستین گام در راه پیدایش سیستم نوین بوده باشد . بدین معنی که صندوق دار در ازای وجوهی که دریافت می کرد بدهکار و در مقابل مبالغی که می پرداخت بستانکار می شد .
این قاعده در مورد حسابهای مشتریان نیز به کار می رفت و آنان در ازای وجوهی که قرض می گرفتند و یا کالایی که به نسیه می خریدند بدهکار و در مقابل وجوهی که می پرداختند بستانکار می شدند و بدین ترتیب مانده حساب آنها معین می شد .
همین قاعده در مورد نگهداری حساب بستانکاران نیز به کار می رفت . در نیمه قرن سیزدهم حسابداران ایتالیایی متوجه این نکته شدند که دریافت پول از یک بدهکار دو ثبت را ضروری می سازد. جنبه دریافت پول که باید در حساب صندوق ثبت شود و جنبه پرداخت پول که باید در حساب شخصی پرداخت کننده پول ثبت گردد.
در اوایل قرن چهاردهم دو اصطلاح بدهکار و بستانکار، یعنی دو واژه ایتالیایی دادن (dare) و گرفتن (avere) کاملا متداول گردید . پیشرفت تازه در قرن چهاردهم ، ابداع شکل دو طرفه حساب بود که در سمت چپ اقلام بدهکار و در سمت راست اقلام بستانکار نوشته می شد و با این کار چگونگی ثبت ها آشکار می گردید .
پیدایش سیستم حسابداری دو طرفه:
سیستم دفترداری دوطرفه به آرامی و در پی مجموعه ای از ابداعات پیاپی در فاصله سالهای 1350-1250 میلادی در ایتالیا زاده شد و تکامل یافت . گسترش فن دفترداری دوطرفه به سراسر اروپا مرهون انتشار کتاب ریاضیاتی است که لوکا پاچیولی (Luca Pacioli) در سال ۱۴۹۴ تالیف کرده است .
بخشی از این کتاب به حسابداری اختصاص داشت که نخستین توصیف مدون از سیستم حسابداری دوطرفه است.
در این بخش از کتاب ، پاچیولی با استفاده از منابع و روش های موجود سه دفتر اصلی حساب را به ترتیب زیر تشریح می کند:
دفتر باطله (Waste Book): در ایران این دفتر را دفتر کپیه یا مسدوده هم نامیده اند . که خلاصه معاملات تاجر به ترتیب تاریخ وقوع در آن ثبت می شد .
دفتر روزنامه (Journal): که در آن مطالب دفتر باطله تلخیص و بر حسب بدهکار و بستانکار ثبت می گردید .
دفتر کل (Ledger): حاوی حساب های واقعی که ثبت های دفتر روزنامه به آن نقل می گردید .
رساله پاچیولی (که او را پدر حسابداری می نامند) به علت سادگی، روانی و ارزش های عملی در طول قرنهای پانزدهم و شانزدهم به اغلب زبان های اروپایی ترجمه شد و حسابداری دوطرفه تا اواخر قرن هفدهم در اغلب کشورهای اروپایی رواج یافت .
از زمان به وقوع پیوستن انقلاب صنعتی در انگلستان، نیاز به حسابداری به شکل چشم گیری افزایش یافت . پس از انقلاب صنعتی آمریکا هم از آنجا که سرمایه های شخصی زیادی در شرکت ها وارد گردید و موجب توسعه هر چه بیشتر آنها شد و در نتیجه باعث به وجود آمدن غول های صنعتی قرن بیست و یکم شد.
سیستم های حسابداری آنلاین از اهمیت بیشتری برخوردار گردیدند و حسابداری رایگان نیز با پیشرفت وضعیت اقتصادی توسعه و تکامل پیدا نمود.
