صورت کارکرد ماهانه یک پیمانکار را در اصطلاح صورت وضعیت می گویند که در قالب جدول ارائه می گردند.
انواع صورت وضعیت:
صورت وضعیت ها از لحاظ زمان، تحویل و مطالبه، به سه دسته کلی تقسیم می شوند:
- صورت وضعیت موقت
- صورت وضعیت ما قبل قطعی
- صورت وضعیت قطعی
در ادامه برای هر یک از این صورت وضعیت ها، توضیحی ارائه خواهد شد.
1. صورت وضعیت موقت:
همان گونه که از اسم آن مشخص است این صورت وضعیت به طور موقت تحویل کارفرما داده می شود و مطالبه پیمانکار نیز نهایی نمی باشد بلکه موقتی است.
کسورات قانونی شامل موارد زیر است:
- ده درصد بابت حسن انجام کار
- علی الحساب بیمه، مالیات، عوارض شهرداری و …
- اقساط پیش پرداخت
- جمع وجوهی که بابت صورت وضعیت های موقت قبلی پرداخت شده است
- اقساط بها مصالح و لوازم تجهیزات تحویلی، از طرف کارفرما به پیمانکار
- کسر متفرقه دیگر که بر اساس مفاد شرایط عمومی پیمان، بر عهده پیمانکار است
2. صورت وضعیت ما قبل قطعی:
این صورت وضعیت، آخرین صورت وضعیت موقت ارائه شده توسط پیمانکار است.
در تبصره 1 ماده 34 شرایط عمومی پیمان آمده است که حداکثر تا یک ماه پس از تحویل موقت، آخرین صورت وضعیت موقت طبق ماده 37 شرایط عمومی پیمان، بدون لحاظ کردن مصالح پای کار، توسط پیمانکار تنظیم و تسلیم کارفرما می شود.
نکته: در واقع این صورت وضعیت که در ماده 34 شرایط عمومی پیمان از آن گفته شده است همان صورت وضعیت ما قبل قطعی است.
3. صورت وضعیت قطعی:
پس از تحویل موقت پروژه توسط پیمانکار به کارفرما، بر اساس ماده 40 شرایط عمومی پیمان، پیمانکار موظف است تا یک ماه پس از تحویل موقت، صورت کارکرد های قطعی خود را تسلیم مشاور کند.
این صورت وضعیت باید بدون منظور شدن موارد زیر باشد:
- مصالح تجهیزات پای کار
- کلیه مستندات
- صورت جلسات
- ریز متره های نهایی
- کروکی ها
- نقشه های ازبیلت
- دستور کار ها
پس از تحویل آن از طرف پیمانکار به مهندس مشاور، مشاور با بررسی آن، حداکثر به مدت 3 ماه وقت دارد که جهت تصویب به کارفرما تحویل دهد.
کارفرما نیز ظرف مدت دو ماه از تاریخ وصول، به آن رسیدگی می کند و نظر نهایی خود را ضمن ارسال یک نسخه از آن به پیمانکار، اعلام می نماید.
استفاده از نرم افزار حسابداری آنلاین برای مدیریت امور مالی و حساب های پیمانکاران پیشنهاد می شود.
بخش های تشکیل دهنده صورت وضعیت:
هر صورت وضعیت که پیمانکار هر ماه، جهت رسیدگی توسط مشاور ارائه می نماید، از چندین بخش تشکیل شده است که در زیر به شرح آنها پرداخته می شود.
1. روکش صورت وضعیت:
اولین صفحه هر صورت وضعیت به اسم روکش صورت وضعیت شناخته می شود. در این صفحه اطلاعاتی از قبیل موارد زیر آورده می شود:
- موضوع پیمان
- مدت پیمان
- تاریخ صورت وضعیت
- کارفرما
- مشاور
- پیمانکار
- وضعیت تعدیل قرارداد تا صورت وضعیت فعلی
- اطلاعاتی کلی
نکته: در واقع می توان گفت که روکش حکم شناسنامه صورت وضعیت را دارد.
2. مبنا های قراردادی:
موارد زیر جز مبنا های کار به شمار می روند که در صورت وضعیت آورده می شوند و می توان آنها را در روکش قرارداد نوشت.
- ابلاغ قرارداد
- ابلاغ کار
- تحویل زمین
- تاریخ های مهم
3. مستندات:
در برخی از صورت جلسه ها، دستور کار های جدید و ابلاغیه های دریافتی از کارفرما و مواردی مشابه، به عنوان مستند جهت تاکید، به صورت ضمیمه آورده می شود.
4. روکش مالی کل:
در این صفحه از صورت وضعیت، خلاصه ای از برآورد کلی پروژه آورده می شود. این جدول مبلغ کل کار های انجام شده بر اساس فهرست بهای استفاده شده با تقسیم بندی مبالغ آیتم های زیر می باشد:
- فهرست بها
- ستاره دار (غیر پایه)
- برگ خرید
- مصالح پای کار
- هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه
در این برگه که ابتدا مقادیر مورد درخواست پیمانکار، با رنگ مشکی نمایش داده شده است، پس از تحویل به ناظر مقیم پروژه (شرکت مشاور) و بررسی اولیه، مشاور این حق و اختیار را دارد که ادعای پیمانکار را با رنگ قرمز رد کرده و مقدار محاسبه شده خود را اعلام نماید.
نکته: مقادیر برآورد شده در صورت وضعیت، مقادیر تجمعی می باشند. یعنی مقادیر کار های انجام شده از ابتدای پروژه تا تاریخ صورت وضعیت آن ماه.
5. خلاصه مالی فصول:
در این صفحه از صورت وضعیت برآورد کار های انجام شده تا تاریخ ارائه صورت وضعیت، به صورت فصلی آورده شده است. لازم به ذکر است که هر فهرست بها از چندین بخش تشکیل شده است که یکی از بخش ها، فصل های فهرست بها است.
نکته: هر فصل از فهرست بها مربوط به یک عملیات اجرایی است که ممکن است در طول پروژه مورد استفاده قرار گیرد.
6. ریز مالی در صورت وضعیت:
در این برگه از صورت وضعیت، مترور تمام آیتم هایی که از ابتدای پروژه تا زمان تنظیم صورت وضعیت استفاده کرده است را در جدولی لیست می کند.
7. برگه خلاصه متره:
در این برگه از صورت وضعیت، همان طور که از اسم آن مشخص است باید خلاصه ای از کار هایی که پیمانکار انجام داده است، توسط مترور برحسب آیتم مورد نظر تفکیک شود.
در این برگه تنها مقادیر کار های انجام شده بر اساس واحد آن مد نظر می باشد و اشاره ای به قیمت واحد هر آیتم نمی شود.
8. برگه ریز متره صورت وضعیت:
در این برگه از صورت وضعیت همان طور که از اسم آن مشخص است مترور باید متره های خود را شکافته و به صورت ریز متره بیاورد.
به بیان دیگر، یعنی هر آنچه در برگه خلاصه متره آورده شده است باید در این برگه به صورت مجزا و دقیق آنالیز شود.
9. صورت جلسات:
مترور موظف است که صورت جلسات انجام شده را در این مدت به عنوان مستندات صورت وضعیت ضمیمه نماید.
10. دستور کار ها:
آنچه که در زمینه صورت وضعیت یک مترور باید به آن دقت کند این است که دستور کارها باید به عنوان مستندات کارکرد پیمانکار، همراه صورت وضعیت ارائه گردد.
11. فاکتور های خرید:
در پروژه ها معمولا برخی کارها از لیست فهرست بها خارج است و آیتمی برای آن در نظر گرفته نشده است.
انواع ضرایب مورد استفاده در صورت وضعیت:
برای این که قیمت خام به دست آمده از متره های مترور به قیمت واقعی نزدیک شود، مترور باید از یک سری ضرایب بسته به شرایط پروژه استفاده کند.
در ادامه به شرح هر کدام از این ضرایب پرداخته می شود.
1. ضریب منطقه:
قیمت های آیتم های موجود در فهرست های بها، بر اساس شهر مرکز کشور یعنی تهران محاسبه و اعمال شده اند.
بنابراین برای پروژه ای که در شهری غیر از تهران باشد، باید یک ضریب تحت عنوان ضریب منطقه اعمال گردد که مقدار آن برای هر فهرست بها، دارای مقادیر متفاوتی است.
2. ضریب طبقات:
قیمت هایی که در فهرست های بها مشاهده می شوند، برای کار در طبقه مبنا یعنی طبقه همکف و زیر همکف در نظر گرفته شده است و برای سایر طبقات اضافه بها تعلق خواهد گرفت.
3. ضریب ارتفاع:
این ضریب تا فهرست بهای سال 1388 قابل استفاده بود و از فهرست بهای سال 1388 به بعد حذف گردید. فهرست بها برای کار در ارتفاعات بیشتر از 3.5 متر، ضریبی تحت عنوان ضریب ارتفاع در نظر گرفته است.
معمولا ارتفاع طبقات از 3.5 متر بیشتر نیست بنابراین طبیعی است برای ساختمان های با ارتفاع بیشتر از 3.5 متر و کار در ارتفاع بیشتر نیاز است که پیمانکار تمهیداتی از جمله ایجاد داربست جهت اجرای نما های خارجی می اندیشد.
نکته: کار در ارتفاعات بالاتر افت مصالح بیشتر و سختی کار بیشتری دارد که همین باعث بیشتر شدن دستمزد کارگر ها نیز خواهد شد.
4. ضریب پیمان:
یکی از کاربرد های متره در زمان قبل از انعقاد پیمان بین کارفرما و پیمانکار است. کارفرما قبل از برگزاری مناقصه، توسط گروه مترور خود، برآورد هزینه کل پروژه را انجام می دهد و قیمتی تحت عنوان هزینه اجرای کار را به دست می آورد و در زمان مناقصه آن را به اطلاع پیمانکاران می رساند.
پیمانکار باید در مدت تعیین شده توسط کارفرما به وسیله نقشه های اجرایی که در اختیارش قرار می گیرد، به وسیله گروه مترور خود، برآورد خود را از پروژه تحت عنوان قیمت پیشنهادی در پاکت پیشنهاد قیمت تسلیم کارفرما نماید.
5. ضریب پیشنهادی جز (ضریب فصل):
قبل از انعقاد قرارداد و جهت پیشنهاد قیمت، پیمانکار هنگام متره و برآورد طبق نقشه های اجرایی با بهره گیری از فهرست بها، برگه ای تنظیم می کند که در آن قیمت های پیشنهادی هر فصل فهرست بها نوشته شده است.
اگر این قیمت، بر قیمت محاسبه شده برای هر فصل توسط کارفرما تقسیم شود، ضریبی تحت عنوان ضریب پیشنهادی جز یا ضریب فصل به دست می آید.
6. ضریب بالاسری:
این ضریب به دلیل هزینه های غیر مستقیمی است که پیمانکار اجبارا باید پرداخت کند و امکان اختصاص آیتم خاصی برای آن در فهرست بها وجود ندارد.
این ضریب در قیمت محاسبه شده پیمانکار ضرب خواهد شد. در واقع این ضریب، هزینه های پنهان و پشت پرده ای که آنالیز بهای فهرست بها (که توسط سازمان برنامه و بودجه محاسبه و تهیه می شود) آن را ندیده است، آشکار می کند.
نکته: این هزینه به دو دسته زیر تفکیک می شود.
- هزینه بالا سری عمومی
- هزینه بالا سری کار
7. ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه:
مترور باید تمامی هزینه هایی که برای تجهیز و در نهایت پس از تحویل پروژه، برچیدن آن، نیاز است را در جدولی لیست کرده و در محاسبات خود به کار گیرد.
8. ضریب صعوبت کار:
در برخی از پروژه های خاص به دلیل سختی کار در مواردی مانند تونل یا ترافیک یا معادن ضریبی تحت عنوان ضریب صعوبت کار در نظر می گیرند تا جبران خسارت پیمانکار ناشی از افت و کندی کار و راندمان کار باشد.
9. ضریب مصالح پای کار:
مصالح پای کار، یعنی مصالحی که پیمانکار برای اجرای عملیات مورد نظر خود قبل از اجرای کار در کارگاه و در پای کار خود انبار می کند.
10. ضریب تعدیل:
تعدیل در لغت به معنای معتدل کردن یا تقسیم از روی عدل می باشد. ضریب تعدیل در پروژه های عمرانی پس از تهیه صورت وضعیت و تایید نهایی کارفرما کاربرد پیدا می کند.
در واقع پس از نهایی شدن صورت وضعیت باید دفترچه ای تحت عنوان دفترچه تعدیل صورت وضعیت توسط مترور تهیه و ارائه شود.
نکته: آنچه در این دفترچه مهم است و باید محاسبه شود ضریب تعدیل است که برای جبران خسارت وارد بر پیمانکار ناشی از افت و خیز قیمت های مصالح و دستمزد کارگر ها و ماشین آلات، مورد استفاده قرار می گیرد.
نحوه اعمال ضرایب در صورت وضعیت:
قبل از انعقاد قرار داد، کارفرما توسط گروه مترور خود پروژه مورد نظر را متره و مقادیر هر فصل را برآورد می کند.
تجمعی بودن صورت وضعیت ها:
صورت وضعیت های تهیه شده توسط مترور به صورت تجمعی است به این معنا که صورت وضعیت هر ماه مقادیر کار های انجام شده از ابتدای پروژه تا آن تاریخ است.
