در سراسر دنیا عملیات عمرانی پیچیده، بزرگ و طولانی مدت، نیازمند تخصص و دانش کافی برای به ثمر رسیدن است. این عملیات ها توسط مزایده های دولتی به شرکت‌های متقاضی واگذار می گردند.
در این واگذاری شرکت پذیرنده با دولت است قرارداد پیمانکاری بسته و آن را امضا می‌کنند و در طی آن طرفین مکلف به رعایت مفاد این قرارداد و پای بند به عهد خود می شوند که درنهایت باید تسویه حساب کنند.
همان‌طور که اشاره شد، دولت برای انجام پروژه های بزرگی همچون راه سازی، جاده کشی، آسفالت ریزی، کشتی سازی، برج سازی، سد سازی ، هواپیما سازی و حتی ساخت برخی از فیلم ها، با شرکت های متخصص، قرارداد پیمانکاری می بندد که در طی این قرار داد، شرکت عامل موظف می شود با دریافت مبلغی معین از کارفرمای پروژه در مدت زمان مشخصی عملیات عمرانی مربوطه را آغاز و به انجام برساند.
انجام تمامی امور مالی این پروژه ها موضوع اصلی حسابداری تحت وب پیمانکاری است.
ارکان اصلی عملیات پیمانکاری:
هر عملیاتی نیازمند ارکان و موارد مهمی است که باید رعایت شوند. در عملیات های پیمانکاری نیز این ارکان تشکیل دهنده وجود دارند که در زیر به تعریف برخی از آنها پرداخته می شود.
کارفرما:
شخصی حقیقی یا حقوقی است که به عنوان یک طرف قرارداد عملیات اجرایی معینی را برای پیمانکار مشخص می کند.
پیمانکار:
شخصی حقیقی یا حقوقی است که به عنوان طرف دیگر قرارداد، عملیات اجرایی پیمان را انجام می دهد.
قرارداد:
رابطه حقوقی بین کارفرما و پیمانکار می باشد که موضوع آن معمولاً ساختن یک دارایی است که طرحی را تشکیل می دهد.
انواع قرارداد های پیمانکاری:
قرارداد های پیمانکاری عموما به دو روش زیر تنظیم می شوند:
قرارداد های مقطوع:
در این قراردادها ، پیمانکار با پرداخت یک مبلغ مقطوع به عنوان بهای کل و یا مبلغ معینی برای هر واحد از کار توافق می کنند.
قرارداد های امانی:
این نوع قرارداد ها مخارج مجاز یا تعیین شده در قرارداد ثبت شده و در ازای خدمات انجام شده درصد معینی از مخارج به پیمانکار پرداخت می شود.
انواع مناقصه:
مناقصه ها خود به حالت های مختلفی صورت می گیرند که در زیر به شرح آنها پرداخته می شود:
مناقصه عمومی:
در مناقصه عمومی، مبلغ و مشخصات طرح و شرایط شرکت در مناقصه از طریق آگهی در روزنامه ها به اطلاع داوطلبان می رسد.
مناقصه محدود:
در این روش دعوت نامه شرکت در مناقصه برای شرکت هایی که صلاحیت شرکت در مناقصه را دارند ارسال می گردد که قبلاً نام آنها در لیست واجدین شرایط درج شده است.
ترک مناقصه:
در شرایط خاص و به تشخیص مقامات اجرایی انجام مناقصه ممکن است پیمانکار از طریق ترک مناقصه مستقیما انتخاب می شود.
استفاده از نرم افزار حسابداری آنلاین ارزان برای مدیریت درست امورمالی پیمانکاران پیشنهاد می شود.
مراحل واگذاری طرح های عمرانی به شرکت های پیمانکاری:
- تکثیر اسناد و مدارک مناقصه
- دعوت از پیمانکاران برای اجرای طرح
- ارایه قیمت پیشنهادی و ضمانت نامه شرکت در مناقصه مذکور
- انتخاب پیمانکار
- انعقاد قرارداد با پیمانکار
اهم مواردی که در قرارداد پیش بینی می شود:
- نام طرفین قرارداد
- موضوع قرارداد
- مبلغ قرارداد
- مدت قرارداد
- تاییدات و تعهدات پیمانکار
- تعهدات و اختیارات کارفرما
- ضمانت نامه انجام تعهدات
- پیش پرداخت و ترتیب واریز
- جریمه تاخیر
مراحل اجرای طرح و انجام عملیات پیمانکاری:
مراحل اجرای طرح در تمامی موسسات خصوصی و عمومی شبیه به یکدیگر می باشد و تفاوتی ندارند و مؤسسات خصوصی در اجرای عملیات پیمانکاری از تشریفات دولتی تبعیت می کنند.
اجرای طرح های عمرانی در مؤسسات عمومی، تشریفات خاص خود را دارد که در پنج مرحله به شرح زیر آورده شده است:
گام اول مطالعات مقدماتی طرح:
معمولا موسسات خصوصی طرح های ساختمانی تاسیساتی و… را طبق منابع مالی پیش بینی کرده و سپس نقشه ها و اسناد و مشخصات اجرایی را به کمک مهندسان مشاور تهیه می کنند.
ولی موسسات عمومی معمولا مطالعات مقدماتی و نظارت بر اجرای طرح های زیر بنایی را به مهندسان مشاور واگذار می کنند که این مطالعات شامل اقدامات زیر است :
- خدمات تحقیقاتی و بنیادی
- مطالعات شناسایی طرح
- تهیه طرح مقدماتی
- تهیه نقشه ها و مشخصات اجرایی طرح
گام دوم ارجاع کار به پیمانکار:
موسسات عمومی طرح های زیربنایی از قبیل راه سازی و تاسیسات ساختمانی را در قالب برنامه ریزی بلند مدت پیش بینی کرده و سپس به شکل طرح عمرانی در بودجه دولت مشخص می کنند.
پس از تصویب طرح عمرانی به تفکیک سال، دستگاه اجرایی می تواند اعتبار و تعهد را نسبت به کلیه مبلغ طرح تامین کند.
گام سوم شروع عملیات:
برای شروع به کار در پروژه مورد نظر، اقدامات زیر انجام می گردد:
تحویل و تجهیز کارگاه
مخارج اجرای دوره
تنظیم صورت وضعیت موقت
پرداخت وجه صورت وضعیت موقت
خاتمه کار:
شامل مراحل زیر می باشد:
- تحویل موقت
- ابطال ضمانت نامه پیش پرداخت
- ابطال ضمانت نام انجام تعهدات
- تهیه صورت وضعیت قطعی
- استرداد نصف وجه الضمان
- تحویل قطعی
- استرداد نصف دیگر وجه الضمان
- هزینه نگهداری در دوره تضمین
- انتقال دارایی مورد پیمان به دستگاه مسئول بهره برداری
در موارد زیر قرارداد از طرف کارفرما قابل فسخ است:
1.اگر تأخیرهای زیر ازطرف پیمانکار صورت گیرد، کارفرما می تواند قرارداد را فسخ کند:
- تأخیر در تجهیز و آماده کردن کارگاه
- تأخیر در شروع عملیات اجرایی
- تأخیر در اتمام هر یک از کارهای پیش بینی شده
- تأخیر در اتمام کار
2.کارگاه بدون سرپرست باشد یا تعطیل کردن بدون اجازه کارفرما
3.انتقال قرارداد به شخص ثالث بدون اجازه کارفرما
4.عدم توانایی مالی یا فنی پیمانکار برای انجام کار طبق برنامه پیشرفت عملیات به تشخیص دستگاه نظارت
5.انحلال شرکت پیمانکار
6.ورشکستگی پیمانکار
7.عدم اجرای هر یک از مواد قرارداد
8.تأخیر بیش از یک ماه در پرداخت دستمزد کارگران
حسابداری مراحل اجرای طرح و انجام عملیات پیمانکاری:
مرحله یک:
مطالعات مقدماتی طرح که شامل مخارج اولیه طرح می باشد.
مرحله دو:
ارجاع کار به پیمانکار از طریق خرید اسناد شرکت در مناقصه
مرحله سه:
تسلیم ضمانت نامه
مرحله چهار:
انعقاد قرارداد با پیمانکار که دارای مراحل زیر می باشد:
- اختصاص شماره خاص و حساب جداگانه برای هر قرارداد
- انتقال هزینه های شرکت در مناقصه به حساب قرارداد
- صدور ضمانت نامه انجام تعهدات
- ابطال ضمانت نامه شرکت در مناقصه
- ضمانت نامه پیش پرداخت
- اخذ پیش پرداخت
مرحله پنج:
شروع عملیات که دارای مراحل زیر می باشد:
- ارتباط دفتر مرکزی با کارگاه
- مخارج اجرای طرح
- مخارج کارگاه
- گزارش وضعیت نقدینگی
- مخارج اجرای طرح توسط دفتر مرکزی
- مصالح و مواد پای کار
- دستمزد کارگران و سرپرستان کارگاه
مرحله شش:
خاتمه کار، چنانچه فرض شود که با تنظیم صورت وضعیت شماره 3 کار خاتمه یافته باشد، بقیه مراحل به شرح زیر است.
- تحویل موقت
- ابطال ضمانت نامه پیش پرداخت
- ابطال ضمانت نامه انجام تعهدات
- هزینه های بعد از تحویل موقت
- تهیه صورت وضعیت قطعی
- استرداد نصف سپردة حسن انجام کار
- تحویل قطعی
- استرداد نصف دیگر سپردة حسن انجام کار
- انتقال سود و بستن حساب پیمان تکمیل شده
