با توجه به قوانین و مقررات موجود در بورس اوراق بهادار تهران، شرکت های عضو بورس بایستی گزارش های میان دوره ای خود را بایستی در طی هر فصل (3 ماه یک بار) و در مهلت 30 روز به اطلاع عموم برسانند. این گزارش ها، به رویکرد های گزارشگری حسابداری ابری معروفند که دارای سلسله مراتب و قوانین خاص خود می باشند که در ادامه، نحوه انجام آن شرح داده شده است.
گزارش های میان دوره ای:
گزارش های میان دوره ای در واقع به گزارش هایی در دوره های مالی کوتاه مدت از سال مالی گفته می شوند که هدف از ارائه آنها، بهبود ویژگی های کیفی است. اما از آنجایی که در این گزارش ها بایستی از برآورد بیشتری استفاده گردد، ویژگی کیفی آن از قابلیت اتکای کمتری برخوردار خواهد بود.
استفاده از سیستم های فروش آنلاین برای مدیریت بهتر بخش فروش سازمان ها پیشنهاد می شود.
دیدگاه های تهیه گزارش های میان دوره ای:
دیدگاه هایی که در رابطه با تهیه گزارش های میان دوره ای وجود دارند به شرح زیر می باشد.
رویکرد منفصل (گسسته):
در این رویکرد، هر دوره میانی یک دوره مستقل محسوب می گردد که با عملکرد مالی دوره میانی مانند یک دوره 1 ساله مالی رفتار می کند. همچنین با استفاده از این رویکرد، به منظور شناسایی هزینه ها و درآمد ها، از اصول حسابداری استفاده می گردد که قابل اعمال روی دوره های مالی سالانه است.
رویکرد متصل (پیوسته):
در این رویکرد، هر دوره میانی بخش لاینفک یک دوره مالی سالانه محسوب می گردد که با عملکرد مالی دوره میانی، بر اساس برآورد های سالانه عمل می کند و با توجه به پیش بینی هایی که صورت می گیرد، بقیه سال مالی شناسایی شده و درآمد و هزینه های آن مشخص می شوند.
نکات تهیه گزارشات میان دوره ای:
با توجه به بیانیه 28 APB انجمن تدوین اصول حسابداری تحت وب، رعایت کردن موارد زیر جهت تهیه گزارش های میان دوره ای، ضروری و لازم الاجرا می باشد.
درآمد ها:
درآمد های به دست آمده از فروش کالا، محصول و یا ارائه خدمات، در هر دوره میانی، بایستی در همان دوره شناسایی و گزارش شود و اگر حصول درآمد شرکت به صورت فصلی باشد این موضوع بایستی روشن و شفاف شود.
بهای تمام شده قابل تطبیق با درآمد ها:
چگونگی محاسبه بهای تمام شده محصول یا کالای فروش رفته و یا خدمت ارائه شده، همچون گزارش های سالانه صورت می گیرد و همچنین در مورد بهای تمام شده موجودی ها بایستی به موارد زیر توجه داشت:
- فروش شرکت ها با استفاده از روش لایفو (LIFO)
- فروش شرکت ها با استفاده از درصد سود ناخالص برآوردی
- فروش شرکت ها با استفاده از روش ادواری
- فروش شرکت ها با استفاده از روش سیستم هزینه یابی استاندارد
- کاهش ارزش موجودی ها
سایر هزینه ها:
برای تشخیص و شناسایی هزینه هایی که به بهای تمام شده کالای فروش رفته ربطی ندارند، به صورت زیر اقدام می گردد.
- شناسایی سایر هزینه ها در دوره میانی
- تسهیم هزینه های ثابت در صورت استفاده از رویکرد متصل
- ذخیره مالیات بر درآمد
ثبت صورت سود و زیان: سایر سود و زیان های ایجاد شده در هر دوره مالی، در همان دوره ثبت می شوند مانند سود و زیان فروش دارایی های ثابت.
اثر تغییر در برآورد حسابداری:
تغییر در برآورد حسابداری، در میان دوره اتفاق می افتد و در صورت لزوم پس از آن نیز موثر می باشد. در این موارد ارائه کردن مجدد گزارش های مالی میان دوره ای که قبلا منتشر شده باشند، ضرورتی ندارد البته ماهیت و مبلغ تغییر در برآورد در صورت با اهمیت بودن افشا می شود.
اثر انباشته:
اگر اثر انباشته تغییر در برآورد حسابداری آنلاین ارزان در طی دوره میانی در اول سال مالی واقع گردد، اثر انباشته تغییر در سود انباشته اول سال مالی در سود خالص دوره میانی اول، مانند گزارشگری سالانه منظور خواهد شد.
گزارشگری بخش ها:
با توجه به FASB شماره 24، گزارشگری بخش ها در واقع، بخشی از شرکت می باشد که برای کسب سود و درآمد، به مشتریان، کالا یا خدمات ارائه می نماید. همچنین طبق استاندارد 35 حسابداری ایران، بر اساس انواع مختلف کالا ها و خدمات ارائه شده در یک واحد تجاری و عملیات مربوط به آن در مناطق جغرافیایی متفاوت، قسمت های واحد تجاری قابل تفکیک هستند.
گزارشگری بر اساس استاندارد های ایران:
درآمد و هزینه های عملیاتی، به درآمد ها و هزینه هایی گفته می شود که به فعالیت های اصلی و مستمر مربوط می شوند که بر اساس فروش به مشتریان برون سازمانی و یا معاملات درون سازمانی با سایر قسمت های همان واحد تجاری تهیه می گردند.
همچنین دارایی ها و بدهی های عملیاتی به دارایی ها و بدهی هایی گفته می شوند که به طور مستقیم قابل انتساب باشند و یا بر یک مبنای منطقی، قابلیت تخصیص به فعالیت های عملیاتی آن قسمت را دارا باشند.
تسهیم هزینه های غیر قابل ردیابی:
هزینه های غیر قابل ردیابی به هزینه هایی گفته می شود که امکان ردیابی مستقیم آنها با هیچ یک از بخش ها امکان پذیر نمی باشد، از جمله هزینه های مربوط به دفتر مرکزی.
در واقع این نوع هزینه ها بایستی بر مبنای منطقی و سیستماتیک در بین ادوار یا بخش های مختلف تسهیم شوند که برای این تسهیم، روش های مختلفی موجود می باشد که یکی از مناسب ترین انواع آن، توسط CASB هیئت استاندارد های حسابداری تحت وب صنعتی ارائه شده است.
بر اساس استاندارد CASB شماره 403 هزینه های غیر قابل ردیابی با توجه به میانگین حسابی و به نسبت زیر، در بین بخش ها تسهیم می گردد:
- نسبت درآمد عملیاتی هر بخش نسبت به درآمد عملیاتی تمامی بخش ها
- نسبت هزینه حقوق و دستمزد هر بخش نسبت به هزینه حقوق و دستمزد تمامی بخش ها
- نسبت میانگین ارزش دفتری موجودی ها و دارایی های ثابت هر بخش نسبت به جمع آنها برای تمامی بخش ها
سهم از هزینه های غیر قابل ردیابی:
بر اساس استاندارد های طراحی شده در ایران، اطلاعات تمام بخش ها با توجه به رویه های حسابداری که برای تهیه و ارائه صورت های مالی تلفیقی یا صورت های مالی واحد تجاری به کار گرفته شده است، انجام می گیرد که در این راستا واحد تجاری موظف است موارد زیر را برای هر قسمت قابل گزارش دارایی ها افشا نماید:
- درآمد عملیاتی ناشی از فروش به مشتریان غیر وابسته و معاملات با سایر بخش های وابسته به طور جداگانه
- نتیجه عملیات
- جمع مبالغ دفتری دارایی ها و بدهی ها
- جمع اضافات دارایی های ثابت مشهود و دارایی های نامشهود هر بخش در طی دوره
- جمع مبلغ هزینه استهلاک دارایی های ثابت مشهود و نامشهود هر دوره
- جمع مبالغ سایر هزینه های غیر نقدی عمده طی هر دوره
تعیین بخش های با اهمیت:
بر اساس استاندارد شماره 25 حسابداری، بخش با اهمیت یا بخش قابل گزارشگری، به بخشی گفته می شود که در یکی از آزمون های زیر قبول شود:
- آزمون 10 درصد
- آزمون 75 درصد
- آزمون قابلیت مقایسه
نحوه تعیین بخش آزمون 10 درصد: طبق این آزمون بخش با اهمیت بخشی است که حداقل یکی از سه شرایط زیر را دارا باشد:
- الف – کل درآمد عملیاتی آن بخش حداقل 10 درصد کل درآمد عملیاتی کلیه بخش ها باشد.
- ب – سود و زیان عملیاتی آن بخش حداقل 10 درصد سود و زیان عملیاتی کلیه بخش ها باشد.
در مورد این آزمون برای بخش های دارای سود و بخش های زیان ده جداگانه و به صورت زیر عمل می کنیم:
بخش های سود ده: سود عملیاتی بخش سودده حداقل درصد سود عملیاتی مجموع بخش های دارای سود باشد.
بخش های زیان ده: قدر مطلق زیان بخش حداقل 10 درصد مجموع زیان بخش های زیان ده یا مجموع سود بخش های سودده (هر کدام که بیشتر است) باشد.
- ج – دارایی های قابل شناسایی هر بخش حداقل 10 درصد مجموع دارایی های بخش های شرکت باشد.
پس از اجرای این آزمون، به سراغ آزمون 75 درصد می رویم.
نحوه اجرای آزمون 75 درصد:
طبق آزمون نسبت زیر محاسبه می شود:
مجموع درآمد عملیاتی از محل فروش به مشتریان برون سازمانی بخش های قابل گزارش طبق آزمون 10 درصد
مجموع کل درآمد عملیاتی از محل فروش برون سازمانی کلیه بخش ها.
- در صورتی که این نسبت بیشتر از 75 درصد باشد، بخش دیگری به بخش های با اهمیت اضافه نمی شود و این آزمون پایان می یابد.
- چنانچه این نسبت کمتر از 75 درصد باشد، لازم است که به بخش های با اهمیت بخش یا بخش های دیگری به صورت انفرادی اضافه گردد.
- اولویت بخشی که باید اضافه شود بر اساس درآمد عملیاتی از محل فروش برون سازمانی بیشتر می باشد.
نحوه انجام آزمون قابلیت مقایسه:
این آزمون محاسباتی نیست بلکه فقط جنبه قضاوتی دارد یعنی اگر یک بخش در دوره گذشته با اهمیت بوده اما در پایان سال مالی جاری در هیچ یک از آزمون های قبلی به عنوان با اهمیت شناخته نشده باشد و بخش مدیریت با توجه به برنامه های موجود بر این باور باشد که در دوره آینده این بخش مجددا با اهمیت می گردد، برای افزایش قابلیت مقایسه اطلاعات آن بخش نیز به عنوان با اهمیت معرفی می شود. در نتیجه اطلاعات سایر بخش های کم اهمیت، باقی می ماند و با یکدیگر جمع می شوند و باپه عنوان سایر بخش ها، اطلاعات آنها به طور کامل افشا می گردد.
