از منظر سازمان حسابداری آنلاین و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی چهار شرط برای مشارکت وجود دارد :
- کارگزار ( وکالت): در قرارداد مشارکت هر شریک به عنوان کارگزار همکاران خود در معامله فعالیت می کند.
- نسبت تسهیم سود ثابت: نسبت تسهیم سود باید از قبل تعیین شده باشد.
- تسهیم سود نباید براساس مبلغ ثابتی باشد.
- خاتمه مشارکت
دلایل خاتمه قرارداد مشارکت عبارتند از:
- الف) فسخ قرارداد از سوی یکی از شرکا (بنابراین، قرارداد مشارکت یک قرارداد جایز محسوب میگردد)
- ب) فوت یکی از شرکا
- ج) جنون یکی از شرکا
از دیدگاه سازمان حسابداری ارزان و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی، دو نوع قرارداد مشارکت وجود دارد:
- مشارکت ثابت: سهم شرکا در سرمایه طی دوره قرارداد ثابت است.
- مشارکت نزولی: یک شریک از حق خرید بخشی از سهم شریک دیگر (بانک) برخوردار است. این نوع مشارکت مادامی که تمام سرمایه شریک دیگر خریداری نشده است، ادامه دارد.
حسابداری مشارکت:
براساس استاندارد حسابداری مالی شماره ۴ ،سهم سرمایه بانک (نقدی یا غیر نقدی) در مشارکت در زمان پرداخت آن به شریک یا زمانی که در دسترس وی قرار میگیرد، در حساب مشارکت شناسایی میشود، سهم بانک در دفاتر بانک در حساب تأمین مالی مشارکت با «نام مشتری» ارائه می شود و در صورتهای مالی تحت سرفصل تأمین مالی مشارکت قرار میگیرد.
سهم بانک در سرمایه مشارکت، در زمان عقد قرارداد و به مبلغ پرداخت شده یا مبلغی که در دسترس شریک قرار گرفته است در حساب مشارکت اندازه گیری میشود.
در صورت غیر نقدی بودن سرمایه بانک (دارایی های تجاری یا غیر پولی)، سرمایه به ارزش متعارف داراییها (ارزش مورد توافق شرکا) اندازه گیری می شود و تفاوت بین ارزش متعارف و ارزش دفتری (در صورت وجود)، در صورت سود یا زیان بانک شناسایی میشود.
هزینه های متحمل شده طرفین برای عقد قرارداد (مانند هزینه مطالعات امکان سنجی و هزینههای مشابه) تنها در صورت توافق طرفین در سرمایه مشارکت ثبت می شود.
سهم سرمایه بانک در پایان دوره مالی به بهای تمام شده تاریخی (مبلغ پرداخت شده یا ارزش دارایی در زمان عقد قرارداد) اندازه گیری می شود.
سهم سرمایه بانک در مشارکت نزولی:
سهم سرمایه بانک در مشارکت نزولی، در پایان دوره مالی به بهای تمام شده تاریخی پس از کسر بهای تمام شده سهم منتقل شده به شریک دیگر (این انتقال فروش به ارزش متعارف در نظر گرفته میشود)، اندازه گیری می شود.
تفاوت بین بهای تمام شده تاریخی و ارزش متعارف به عنوان سود یا زیان بانک در صورت سود و زیان بانک شناسایی میشود. در صورت تسویه مشارکت نزولی پیش از کامل شدن انتقال سرمایه، مبلغ سرمایه بازیابی شده به حساب تأمین مالی مشارکت بستانکار میگردد و هرگونه سود یا زیان حاصل شده (تفاوت بین ارزش دفتری و مبلغ بازیابی شده) در صورت سود و زیان بانک شناسایی میشود.
سهم سرمایه پرداخت نشده بانک (شامل سهم سود یا زیان) در زمان خاتمه یافتن یا تسویه مشارکت، به عنوان مطالبات از شریک شناسایی میشود. براساس استاندارد حسابداری مالی شماره ۴ ،سهم سود یا زیان بانک در زمان تسویه مشارکت در دفاتر بانک شناسایی می شود.
در قرارداد مشارکت ثابت با مدت بیش از یک سال، سهم سود یا زیان بانک در تسویه مقطعی یا نهایی بین بانک و شریک باید در دوره دریافت سود شناسایی شود.
سهم زیان بانک باید در دوره وقوع زیان ثبت، و از سهم سرمایه بانک در مشارکت کسر گردد.
