از قراردادهایی که دین اسلام آن را مجاز می داند و سودی که از آن حاصل می شود را کاملا حلال می داند قراردادی است به نام قرارداد مضاربه. به بیان بازاری، پول از یکی و کار از دیگری و تعهد هر دو طرف بر این قرار است تا سود حاصله را بر اساس نسبتی که با هم قرار گذشته اند بین خود تقسیم کنند.
از منظر سازمان برنامه حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی، سرمایه مضاربه (نقد یا غیر نقد) در زمان پرداخت به مضارب شناسایی میشود.
در صورت وجود توافق برای پرداخت اقساطی سرمایه، هر قسط در زمان پرداخت شناسایی میشود. بانک اسلامی سرمایه نقدی مضاربه را به مبلغ پرداخت شده یا مبلغی که در اختیار مضارب قرار گرفته است، اندازه گیری میکند.
سرمایه غیرنقدی مضاربه فراهم شده از سوی بانک (مانند کالا یا داراییهای غیر پولی) باید به ارزش متعارف دارایی (ارزش مورد توافق بین بانک و مشتری) اندازه گیری شود.
در صورت وجود تفاوت بین ارزش دفتری و ارزش متعارف داراییها، مابه التفاوت در صورت سود و زیان بانک شناسایی می گردد.
حسابداری مضاربه:
براساس استاندارد حسابداری ارزان مالی شماره 3 ،ثبتهای لازم برای حسابداری آنلاین مضاربه به این شرح است:
شناسایی مضاربه :
- تأمین مالی مضاربه xx
- وجه نقد Xx
- ثبت تأمین مالی از طریق مضاربه برای مضارب
- وجه نقد xx
- تأمین مالی مضاربه Xx
- ثبت بازپرداخت سرمایه از سوی مضارب
- وجه نقد xx
- سود و زیان Xx
- ثبت دریافت سود از مضارب
- سود و زیان xx
- تأمین مالی مضاربه xx
- ثبت زیان مضاربه به حساب مالک
توجه داشته باشید که هزینه های تحمل شده از سوی طرفین قرارداد مضاربه (مانند هزینه های مطالعات امکان سنجی) به استثنای مواردی که مورد توافق طرفین قرار گرفته باشد، به حساب سرمایه مضاربه لحاظ نمی شود.
هرگونه بازپرداخت صورت گرفته به بانک باید از سرمایه مضاربه کسر شود. اگر بخشی از سرمایه مضاربه به علت آسیب دیدگی و بدون قصور یا سوء عملکرد مضارب پیش از آغاز قرارداد از بین برود، زیان وارده باید از سرمایه مضاربه کسر گردد و به عنوان زیان بانک در نظر گرفته شود؛ اما در صورتی که زیان پس از آغاز کار رخ دهد، از سرمایه مضاربه کسر نمی شود.
اگر سرمایه مضاربه بدون قصور مضارب به طور کامل از بین برود، مضاربه خاتمه مییابد و زیان وارده به عنوان زیان بانک در نظر گرفته میشود. در صورتی که مضاربه خاتمه یافته و یا تسویه شده باشد و سرمایه مضاربه (به همراه سود یا زیان حاصله) باز پرداخت نشده باشد، سرمایه مضاربه (به همراه سود یا زیان حاصله) به عنوان مطالبات ناشی از مضاربه شناسایی می شود.
سود یا زیان مربوط به سهم بانک در مضاربهای که در یک دوره مالی آغاز و خاتمه یافته است، باید در تاریخ تسویه شناسایی گردد.
اگر مضارب پس از خاتمه یا تسویه مضاربه، سهم سود بانکی را نپرداخته باشد، سهم سود بانکی به عنوان مطالبات ناشی از مضاربه ثبت می شود.
زیان ناشی از تسویه، در تاریخ تسویه و با کاهش سرمایه مضاربه شناسایی میشود. زیان ناشی از قصور مضارب متوجه وی است. این نوع زیان به عنوان مطالبات از مضارب ثبت می شود.
برگرفته از کتاب: حسابداری ابزارها و عقود اسلامی
مولفین: دکتر ساسان مهرانی، دکتر غلامرضا کرمی، دکتر علیرضا رام روز
انتشارات سمت
