نسبت فعالیت یا همان نسبت کارایی، به منظور ارزیابی دارایی های شرکت استفاده می شود و نشان می دهد که این دارایی ها چه میزان کارایی دارند. نسبت فعالیت با بررسی میزان فروش و تاثیری که دارایی ها بر آن می گذارد مشخص می شود. این نسبت میزان فروش را با دارایی هایی مثل دارایی ثابت، موجودی انبار و … مقایسه کرده و از این طریق راندمان و میزان استفاده موثر از منابع را مشخص می کند.
کاربرد نسبت های فعالیت:
مهم ترین کاربردی که نسبت های فعالیت دارد، مرتبط ساختن اقلام ترازنامه با صورت سود و زیان است. نکته مهم این است که اقلام مربوط به ترازنامه باید در لحظه محاسبه شود، اما اقلام مربوط به سود و زیان در دوره های زمانی مشخص حساب می شود. در محاسبه نسبت فعالیت و تحلیل آن، معمولا این موضوع را در نظر نمی گیرند.
استفاده از نرم افزار حسابداری آنلاین برای سازمان ها در افزایش راندمان پیشنهاد می شود.
نسبت های فعالیت:
انواع نسبت هایی که در گروه نسبت های فعالیت قرار می گیرند شامل موارد زیر است:
- دوره گردش مربوط به موجودی اقلام
- دوره مربوط به وصول مطالبات مجموعه
- دوره مربوط به گردش مواد و کالاهایی که نیم ساخته هستند
- دوره مربوط به واریز طلبکاران
- دفعات گردش مربوط به سرمایه جاری
- دفعات گردش مربوط به سرمایه ثابت
- دفعات گردش مربوط به دارایی
- درصد تغییر فروش
دوره گردش مربوط به موجودی اقلام:
این دوره بازه زمانی را مشخص می کند که در آن تعداد دفعات گردش کالا اتفاق افتاده است. گردش موجودی اقلام یا کالا، نشان می دهد که مواد اولیه و موجودی کالا مثلا در یک سال چند بار به فروش رفته و مجددا جایگزین شده است. در حقیقت دوره گردش موجودی اقلام نشان دهنده مدت زمان مورد نیاز برای به فروش رفتن یک کالای آماده است.
نحوه محاسبه نسبت گردش مربوط به موجودی اقلام:
برای محاسبه این نسبت به شکل زیر عمل می کنیم
متوسط موجودی کالا / بهای تمام شده کالای فروش رفته = دفعات گردش کالا
2/ موجودی انتهای دوره + موجودی ابتدای دوره= متوسط موجودی کالا
موجودی اجناس در زمان شروع و پایان دوره و همین طور بهای تمام شده کالا،از صورت سود و زیان مشخص می شود.
دفعات گردش کالا / 360 = دوره گردش اجناس
تجزیه و تحلیل نسبت گردش مربوط به موجودی اقلام:
اگر نسبت گردش موجودی کالا پایین است، دلایل زیر در آن نقش دارد:
- راه اندازی خط تولید و نداشتن سیستم بازاریابی و تبلیغات درست برای فروش محصولات
- پایین بودن پول نقد شرکت و احتمال بروز مشکلات در حل و فصل مسائل مالی
- زیاد بودن هزینه نگه داری از کالاها و اقلام موجود
- کافی نبودن میزان فروش
- انبار کردن بیش از حد کالاها
اگر نسبت گردش موجودی کالا بالاست باید به موارد زیر پرداخت:
- موجودی اجناس در انبار دوره رکود پایینی دارد
- کالاها به سرعت به پول تبدیل می شوند
- سرمایه گذاری بر روی موجودی کالا کم شده است
- کارایی عملیاتی شرکت بیشتر شده و فروش از موجودی پیشی گرفته است.
نسبت گردش دارایی:
این نسبت نشان می دهد که گردش دارایی ها چگونه بر درآمد شرکت اثر می گذارد، در واقع نسبت گردش دارایی به ما می گوید که دارایی ها در مسیر ایجاد درآمد چه نقشی دارند. این نسبت را در چند دوره محاسبه و مقایسه می کنند و مشخص می شود که آیا افزایش دارایی منجر به درآمد بیشتر می شود یا خیر.
نحوه محاسبه نسبت گردش دارایی:
برای محاسبه این نسبت فروش بر کل دارایی ها تقسیم می شود.
کل دارایی/ فروش خالص = نسبت گردش دارایی
تجزیه و تحلیل نسبت گردش دارایی:
اگر این نسبت عدد بالایی را به ما نشان می دهد یعنی شرکت مجموع دارایی ها و امکانات خود را به خوبی مدیریت می کند. اگر دارایی ها به شکل چشم گیری افزایش یافته اما فروش به خوبی پیش نرفته است، می توان به نتایج زیر رسید:
- در قسمت دارایی ها دچار تورم هستیم زیرا برنامه ریزی درستی برای افزایش دارایی ها صورت نگرفته است
- بازاریابی و تبلیغات خوبی برای محصول انجام نشده است
نسبت گردش دارایی های ثابت:
این نسبت نشان می دهد که دارایی های ثابت چقدر بر درآمد شرکت تاثیر دارد.
نحوه محاسبه نسبت گردش دارایی های ثابت:
برای به دست آوردن نسبت گردش دارایی های ثابت باید میزان فروش خالص شرکت را بر متوسط دارایی های آن به دست آوریم.
متوسط دارایی ثابت شرکت / فروش خالص = نسبت گردش دارایی های ثابت
2 / دوره انتهای ثابت دارایی + دوره ابتدای ثابت دارایی = متوسط دارایی ثابت
تجزیه و تحلیل نسبت گردش دارایی های ثابت:
بالا بودن این نسبت نشان می دهد که شرکت به شکل مثبتی عمل کرده و از دارایی های خود به خوبی استفاده کرده است.اگر این نسبت پایین باشد یعنی درآمد شرکت پایین است و روی دارایی های ثابت بیش از اندازه سرمایه گذاری شده است که این نشان دهنده عدم کارایی دارایی های ثابت است.
دوره وصول مطالبات:
در این نسبت حساب ها و اسناد دریافتنی از نظر کیفی بررسی می شوند.دوره وصول مطالبات دوره زمانی است که با فروش آغاز می شود و تا دریافت پول ادامه دارد. این نسبت به ما نشان می دهد درآمد شرکت در چه مدت زمانی دوباره به چرخه عملیاتی برمی گردد.
نحوه محاسبه نسبت:
متوسط مطالبات / نسیه فروش سالانه = گردش مطالبات
گردش مطالبات / 360 = دوره وصول مطالبات
تجزیه و تحلیل نسبت دوره وصول مطالبات:
اگر دوره وصول مطالبات کوتاه باشد نشان دهنده این است که شرکت به جهت تامین اعتبار و افزایش وجوهی که در گردش است، بار مالی زیادی به دوش نمی کشد و در نتیجه این امر باعث افزایش درآمد نیز می شود. اما اگر این دوره عدد بالایی را نشان دهد متوجه می شویم که شرکت در فروش کالاها نسیه های زیادی داده است و یا این که برنامه درست و منطقی برای دریافت مبالغ خود از بدهکاران ندارد.
دوره گردش عملیات دوره وصول مطالبات:
در طی این دوره شرکت مواد اولیه را تهیه می کند، کالا تولید شده و به دست مشتریان می رسد و وجه نقد به حساب مشتریان واریز می شود. دوره گردش عملیات برابر است با حاصل جمع دوره وصول مطالبات و گردش موجودی کالا.
نحوه محاسبه نسبت دوره وصول مطالبات:
این نسبت برای شرکت های تولیدی و غیر تولیدی به شکل متفاوتی محاسبه می شود.
برای فعالیت های غیر تولیدی این نسبت به شکل زیر محاسبه می شود:
دوره گردش موجودی کالا+ دوره وصول مطالبات= دوره گردش عملیات
در شرکت‌های تولیدی محاسبه این نسبت به شکل زیر است:
دوره گردش موجودی کالا + دوره وصول مطالبات + دوره تولید کالا = دوره گردش عملیات
دوره تولید کالا: دوره تولید مدت زمانی است که مواد اولیه به کالا تبدیل می شود. مثلا اگر دوره تولید برابر با 110 روز است، یعنی وجه نقد شرکت برای 110 روز در روند کاری موجودی، کالای در حال ساخت و حساب های دریافتنی قرار دارد.
تجزیه و تحلیل:
وقتی این دوره کوتاه است یعنی سرمایه در گردش کمتری احتیاج داریم، به این دلیل که دوره وصول مطالبات پایین است و زمان کمی طول می کشد تا کالاهای تولید شده به پول تبدیل شوند. پس برای بدهی های جاری نیازی به افزایش دارایی نیست.
نسبت موجودی کالا به سرمایه در گردش:
سرمایه در گردش به تفاوت بدهی جاری و دارایی جاری گفته می شود و موجودی کالا یکی از موارد تشکیل دهنده دارایی جاری به حساب می آید، پس نسبت موجودی به سرمایه در گردش مشخص می کند که چه میزانی از سرمایه در گردش مربوط به موجودی کالاست.
نحوه محاسبه نسبت:
برای محاسبه این نسبت موجودی کالا بر سرمایه در گردش تقسیم می شود.
سرمایه در گردش / موجودی کالا = نسبت موجودی کالا به سرمایه در گردش
بدهی جاری- دارایی جاری = سرمایه در گردش
تجزیه و تحلیل نسبت:
بالا بودن این نسبت نشان می دهد که قسمت عملیات جاری شرکت مشکلاتی دارد، تا زمانی که موجودی کالا به فروش نرسد و وجه نقد به دست آمده مجددا وارد چرخه تولید نشود، شرکت بازدهی کافی نخواهد داشت. بالا بودن این نسبت می تواند نشان دهنده مشکل شرکت در زمینه فروش و بازاریابی باشد.
تحلیل گران حداکثر عدد مناسب برای این نسبت را 80 درصد می دانند.
نکته:
اگر سرمایه در گردش مقدار منفی به خود گرفته، بهتر است نسبت های نقدینگی را نیز در دوره های لازم بررسی کنیم .
نسبت گردش سرمایه جاری:
سرمایه در گردش به بخشی از دارایی های خالص و جاری گفته می شود که در روند تولید باعث تسهیلاتی می شود، این تسهیلات می تواند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم نمود پیدا کند.
این نسبت نشان می دهد که تاثیر سرمایه در گردش در میزان فروش شرکت چقدر است.
نحوه محاسبه نسبت گردش سرمایه جاری:
برای محاسبه این نسبت میزان فروش بر سرمایه در گردش تقسیم می شود.
سرمایه در گردش / فروش = نسبت گردش سرمایه جاری
بدهی جاری- دارایی جاری = سرمایه در گردش
تجزیه و تحلیل نسبت گردش سرمایه جاری:
افزایش این نسبت می تواند دو دلیل داشته باشد:
سرمایه در گردش ما کاهش یافته و یا فروش افزایش یافته است.این نسبت را معمولا کنار نسبت دوره گردش عملیات می سنجند و بهتر است که این نسبت را با مقادیر خودش در دوره های پیش تر نیزبررسی و مقایسه کنیم.
نسبت بازپرداخت دوره بستانکاران:
برای محاسبه این نسبت، قیمت نهایی کالای خریداری شده را بر متوسط بستانکاران تقسیم می کنیم. این عدد تعداد دفعاتی را نشان می دهد که به بستانکاران پرداخت داشته ایم ، وقتی این عدد را بر 365 تقسیم کنیم به نسبت دوره بازپرداخت می رسیم.
برای محاسبه متوسط بستانکاران، مجموع حساب ها و اسناد پرداختنی اول و آخردوره را تقسیم بر 2 می کنیم.
حساب متوسط بستانکاران / قیمت تمام شده کالای خریداری شده = دفعات پرداخت به بستانکاران
2 / حساب ها و اسناد پرداختنی ابتدا و انتهای دوره = حساب متوسط بستانکاران
دفعات پرداخت به بستانکاران / 365 = نسبت دوره بازپرداخت بستانکاران
