یکی از مزایای چک به عنوان سند تجاری، امکان واگذاری آن به دیگران است که این واگذاری می تواند قبل از سر رسید تاریخ چک و همچنین پس از آن و حتی پس از عدم پرداخت چک، توسط بانک صورت گیرد.
ظهرنویسی چک به معنای پشت نویسی است و این ظهر نویسی با اهداف مختلفی صورت می‌گیرد که می توان به منظور انتقال، وکالت و یا ضمانت اشاره کرد.
پشت نویسی چک:
پشت نویسی چک، نوشتن عباراتی در پشت چک می باشد که نشان دهنده انتقال حق و اثبات آن می باشد و به دو صورت زیر انجام می گیرد:
انتقال چک:
زمانی که صاحب چک، پشت چک را امضا می کند یعنی آن را به دیگری انتقال داده است و وقتی که وجه چک پرداخت نگردد، می توان درخواست صدور گواهی عدم پرداخت را از بانک پرداخت کننده وجه داشت.
ضمانت از صادر کننده چک:
ضمانت صادر کننده یعنی این که یک شخص ثالث با عنوان ضامن پشت چک را امضا نماید که به نوعی حمایت از صادر کننده چک می باشد و یا ایم که ضامن پشت نویسی قبلی چک می شود. این ها با هم متفاوت می باشند و هر کدام بسته به نوع شرایط، از آنها استفاده می شود.
چک پرداخت نشدنی که اصطلاحا به آن چک بلا محل گفته می شود، از نظر کیفری و حقوقی قابل تعقیب می باشد اما اگر یک چک به دیگران واگذار شود، ممکن است برخی از حقوق دارنده آن با توجه به شرایط، متغیر باشد.
استفاده از نرم افزار حسابداری برای مدیریت بهتر امور مالی سازمان ها و افزایش راندمان ان ها پیشنهاد می شود.
شرایط انتقال چک:
- دو امضا در ظهر چک لازم است
- امضا کفایت می کند، نام لازم نیست
- انتقال چک بدون ظهرنویسی ممنوع
همچنین بر اساس ماده ۳۱۲ قانون تجارت، ممکن است که چک در وجه حامل، شخص معین یا به حواله کرد، صادر گردد.
نحوه انتقال چک:
انتقال چک صورت های متفاوتی دارد که در ادامه مطلب به آنها اشاره می شود.
انتقال چک در وجه حامل:
اگر قصد انتقال چکی را داشته باشید که در وجه حامل صادر شده باشد، دست به دست شدن چک یا قبض و انقباض آن کافی می باشد و نیازی به هیچ گونه تشریفاتی ندارد.
انتقال چک در وجه شخص معین، بدون خط زدن عبارت حواله کرد:
بر اساس ماده ۳۱۲ ق.ت، در این نوع از انتقال چک، با قبض و اقباض به ایراد عملی و قانونی برخورد می کند و در رویه جاری بانک ها پرداخت چکی که در وجه شخص معین، صادر شده پس از امضای آن شخص، در ظهر چک، انجام می شود.
انتقال چک در وجه شخص معین، با خط زدن عبارت حواله کرد:
بر اساس سیاست بانکی کشور ایران و نظرات اداره حقوقی بانک ها، خط زدن عبارت حواله کرد در روی چک، مانع واگذاری آن از طریق ظهرنویسی نمی شود.
مسئولیت های پشت نویسی چک:
اگر شخص ثالثی چک را پشت نویسی کند و وجه چک پرداخت نشود، دارنده چک در صورتی می تواند به او مراجعه کند و خواستار طلب خود باشد که گواهی عدم پرداخت تا پانزده روز از موعد سر رسید چک صادر شده باشد.
در صورتی که چک از جهت ضمانت پشت نویسی شود و چک برگشت بخورد و در بانک، گواهی عدم پرداخت گرفته شود ضامن مسئول پرداخت طلب است و دارنده چک هر زمان که بخواهد می تواند به ضامن مراجعه کرده و خواستار طلب خود باشد.
اقدامات لازم پس از اخذ گواهی عدم پرداخت:
- دریافت گواهی عدم پرداخت
- تنظیم شکوائیه نسبت به چک
- تحویل چک و شکوائیه به دادگاه مربوطه
- انتقال نتیجه به نیروی انتظامی محل سکونت
- ارسال اخطاریه با مهلت معین شده 3 روز
- ارائه گزارش به مراجع مربوطه از طرف نیروی انتظامی
جنبه کیفری واگذاری چک برگشتی:
اگر چه چک، یک سند تجاری برای پرداخت فوری محسوب می شود، اما به مرور زمان این سند، به یکی از اسناد تجاری مدت دار تبدیل شده است.
بر اساس ماده 310 قانون تجارت، چک نوشته ای است که به موجب آن، صادر کننده وجوهی را که در نزد محال علیه دارد کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می کند و در چک باید محل و تاریخ صدور قید شده و به امضای صادرکننده برسد.
علاوه بر این، باید تفسیر به نفع متهم کرد و قانون هم تصریح دارد و در کنار آن، در صورتی که انتقال قهری باشد حق شکایت دارد در غیر این صورت این اتفاق نمی افتد.
همچنین در قانون صدور چک، ماده 13 بیان می کند که پس از برگشت چک، اگر واگذاری صورت گیرد، جنبه کیفری خود را از دست می دهد و قابل پیگیری نیست.
مفهوم خط زدن حواله کرد:
طبق قانون چک ممکن است در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد باشد یا با امضای پشت یا ظهر آن به دیگری منتقل شود اما هنگامی که صادر کننده چک با خط کشیدن عبارت “به حواله کرد” در متن آن پشت نویسی را از کسی که چک در وجه وی صادر شده، سلب می کند و دریافت کننده نیز با پذیرش چک موافقت خود را اعلام می کند.
در نتیجه به نظر می رسد که شخصیت و خود دارنده چک برای صادر کننده مهم بوده و از این راه، نا خواسته وجه چک مزبور توسط شخص دیگری وصول و یا دریافت می شود.
پرسش و پاسخ متداول در مورد واگذاری چک:
واگذاری چک چیست و به چه صورت انجام می شود؟
امکان واگذاری چک به دیگران از جمله مزایای چک می باشد و این واگذاری را می توان قبل از سررسید آن، پس از آن و یا در صورت عدم پرداخت به وسیله بانک انجام داد.
ظهرنویسی چک چیست و به چه منتظور می باشد؟
ظهرنویسی چک در واقع همان پشت نویسی چک می باشد و برای انتقال آن، وکالت و یا ضمانت می باشد.
پشت نویسی به چند صورت انجام می شود؟
پشت نویسی و همان عبارات نوشته شده در پشت چک برای انتقال حق و اثبات آن می باشد و به دو صورت انجام می شود: انتقال چک: زمانی که چک به وسیله صاحب آن امضاء می شود، یعنی آن چک را به دیگری انتقال داده است و در صورت عدم پرداختی چک می تواند درخواست صدور گواهی از بانک داشته باشد. ضمانت از صادر کننده چک: این ضمانت به این معنا می باشد که شخص ثالث به عنوان ضامن پشت چک را امضاء کند و این امضاء یک نوع حمایت از چک می باشد و یا اینکه پشت چک را به عنوان ضامن پشت نویسی کند.
چک پرداخت نشدنی چیست؟
چک پرداخت نشدنی در واقع همان چک بلا محل است و از نظر کیفری و حقوقی قابل برخورد می باشد.
برای انتقال چک، چه شرایطی لازم می باشد؟
چک برای انتقال باید دارای: فقط دو امضاء در پشت چک و ظهر نویسی باشد.
انتقال چک در وجه حامل به چه صورت است؟
برای انتقال چک در وجه حامل، دست به دست شدن آن و یا قبض آن کافی می باشد و تشریفات دیگری لازم ندارد.
انتقال چک در وجه شخص معین، بدون خط زدن عبارت حواله کرد به چه صورت می باشد؟
چک های در وجه معین در مراحل جاری بانک ها، بعد از امضاء و پشت نویسی انجام می شود.
در انتقال چک در وجه شخص معین، خط زدن عبارت حواله کرد به چه معنا می باشد؟
در واقع خط زدن عبارت حواله کرد در چک، مانع واگذاری آن از پشت نویسی نمی شود.
مسئولیت پشت نویسی چک به چه صورت می باشد؟
اگر شخص ثالثی، چک را پشت نویسی کند، در صورت عدم پرداخت چک دارنده آن با داشتن گواهی عدم پرداخت، تا 15 روز از موعد سررسید چک صادر شده می تواند خواهان طلب خود باشد.
چه اقداماتی برای دریافت گواهی عدم پرداخت چک باید انجام شود؟
دریافت گواهی عدم پرداخت، تنظیم شکوائیه برای چک، ارائه چک و شکوائیه به دادگاه مربوطه، انتقال نتیجه به نیروی انتظامی محل سکونت، ارسال اختاریه مهلت سه روز، ارسال گزارش از سمت نیروی انتظامی به مراجع مربوطه
