اهمیت علوم و فعالیت های مالی در پیشرفت و توسعه جوامع، غیر قابل انکار است. در عصری که تمام جوامع بشری به فکر پیشرفت در زمینه های علمی و اقتصادی هستند، علوم و نرم افزار حسابداری، روز به روز بیشتر کاربرد دارند.
پیشینه رشته حسابداری:
پیشینه رشته حسابداری به اندازه تمدن بشری است. لوح های سفالی کشف شده در سومر و بابل که متعلق به 3600 سال پیش از میلاد می‌باشند، به عنوان اولین مدارک حسابداری در نظر گرفته شده‌اند. البته برای بررسی پیشینه حسابداری باید به زمان های قبل از پاچیولی (در ادامه بیشتر آشنا خواهید شد) برگردیم زیرا که دانشمند ایرانی، خوارزمی برای اولین بار در مقاله و رساله جبر به تشریح معنا و مفهوم صفر، شمارش دهی و نوشتن نشانه‌ای اعداد پرداخته است.
پدر علم حسابداری جهان:
رشته حسابداری دانشگاهی بیشتر از 500 سال است به واسطه‌ی شخصی به نام لوکا پاچیولی که اصالتا ایتالیایی بود، (در سال 1495 میلادی) آغاز شد.
پاچیولی دوران تحصیلی اش را در شهر ونیز سپری کرد و چند سال از عمر خود را در صومعه ای که متعلق به فرقه فرانسیسکن بود، به عنوان راهب گذراند. وی در سال 1497 یک دعوت نامه از جانب لودویکو اسفرتسا دریافت کرد تا در شهر میلان به اشتغال گرفته شد. پاچیولی قبل از آن معلم ریاضیات نیز بود. پس از رفتن به میلان و آشنایی با لئوناردو داوینچی، پاچیولی به داوینچی ریاضیات آموخت.
در سال 1499 همراه داوینچی مجبور به ترک میلان شدند، چون پادشاه وقت فرانسه که لوئی دوازدهم بود، شهر را به تسخیر خود در آورده بود. از آن پس بیشتر سفرهای پاچیولی با داوینچی گذشت. پاچیولی در سالی که به میهن خود بازگشت (سال 1517) فوت کرد.
آثار و اقدامات پاچیولی:
پاچیولی در زمینه علم ریاضی چند کتاب منتشر کرد. یک کتاب وی که مجموعی از هندسه، جبر، تناسب و نسبت را در بر دارد، شامل مواردی مثل جبر و محاسبه و کاربرد آن ها در مبادله، تجارت و دفتر داری است. پاچیولی در این اثر به تلفیق علم ریاضیات زمان خود پرداخته است و در این کتاب برای نخستین بار توضیحی درباره شیوه‌ی نگهداری و حفظ حساب هایی که تاجران ونیزی در زمان رنسانس مورد استفاده قرار می‌دادند، ارائه داد. این شیوه در سال های بعدی به شیوه حسابداری “دو طرفه” معروف شد.
با این که پاچیولی این سیستم را اختراع نکرد و تنها آن را تدوین نمود، اما لقب پدر حسابداری را به او داده اند. مجموعه ای که او ارائه و تدوین نمود شامل اغلب حساب و کتاب های مربوط به حسابداری است که ما امروزه با آن آشنا هستیم. او چگونگی استفاده از دفاتر روزنامه و هم چنین دفتر کل را توضیح داد و متذکر شد که یک شخص تا زمانی که بدهکاری و بستانکاری را برابر نکرده باشد، نباید به رختخواب برود.
دفترکل پاچیولی از حساب هایی برای موجودی (شامل وجه دریافتی و موجودی کالا است)، درآمد، سرمایه، مخارج و تعهدات بانکی برخوردار بود. این موضوعات از انواع حساب هایی است که در صورت حساب میزان درآمد یک اداره گزارش می‌شود. رساله پاچیولی طیف وسیعی از موضوعات حسابداری، که شامل اخلاقیات حسابداری و حسابداری هزینه است را در بر دارد. وی هم چنین ثبت پایانی در آخر سال را تشریح کرد و استفاده از یک تراز آزمایشی، جهت تایید محاسبات دفترکل را پیشنهاد کرد. پاچیولی هیچ وقت فکر نمی‌کرد بتواند با این اثر مبنا و اصل حسابداری را بنا کند و روزی سیستم رشته حسابداری با این وسعت توسعه یابد.
تغییرات و فراز و نشیب های حسابداری:
ایجاد تغییرات نظری در ماهیت و چیستی حسابداری، از مهم ترین رخدادهایی است که طی 500 سال گذشته برای این رشته اتفاق افتاده است.
در چهارصد سال اول حیات حسابداری دانشگاهی، بیشتر دیدگاهی فنی و تکنیکی حاکم بود. بحث های نظری در حسابداری دانشگاهی در سال های اولیه سده بیستم مطرح شد، گفته می‌شود اوایل سده بیستم بحث های اساسی نظری و فلسفی در مورد تعلق داشتن حسابداری به یک حوزه از معرفت بشر مطرح بوده است. این بحث ها در پروژه اختصاص دادن حسابداری به یکی از زمینه های علم یا هنر یا فن به بیشترین حد خود می‌رسد. در اوایل این سده زمانی که اندیشه مثبت گرایانه بر علوم دانشگاهی احاطه می‌کند، اندیشه های مثبت گرایانه در حسابداری ظاهر می‌شوند و بعد از آشکار شدن ضعف های این مکتب (مثبت گرایانه)، حسابداری وارد فضای علمی دیگری می‌شود که حسابداری انتقادی نشان دهنده‌ی این تغییر نظری در حسابداری است.
بعد از رخدادهای مرتبط با انقلاب صنعتی در کشور انگلستان، احتیاج بیشتری به حسابداری پیدا شد. وقوع انقلاب صنعتی در آمریکا نیز به این روند سرعت بخشید، زیرا سرمایه و پول فراوانی وارد شرکت ها شد و حسابداری بیش از پیش اهمیت یافت.
پدر علم حسابداری در ایران:
دکتر فضل الله اکبری را می توان به عنوان پدر علم حسابداری ایران معرفی کرد که ایشان اولین استاد حسابداری در کشور، رواج دهنده حسابداری علمی، موسس دانشکده مدیریت دانشگاه تهران و صاحب تالیف های با اهمیتی در زمینه حسابداری و حسابرسی بوده است.
به جهت زحمات زیاد ایشان در تشکیل مجموعه اطلاعاتی حسابداری، به پدر علم حسابداری در ایران معروف هستند.
دکتر اکبری پس از گرفتن مدرک دکتری مدیریت بازرگانی از دانشگاه کالیفرنیا به ایران برگشت. وی پس از اشتغال در سازمان امور اداری (سال 1337) به عنوان نخستین فرد مدرس حسابداری که دانشیار بود، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق (در دانشگاه تهران) شد وشروع به معرفی رشته های حسابداری دولتی کرد.
بخشی از صحبت های دکتر اکبری در خصوص سال های اولیه شروع کار خود برای ترویج رشته حسابداری:
“در سال های نخست، حسابداری را رشته ای قابل قبول برای تدریس در دانشگاه به حساب نمی آوردند و تا سال 1333 در هیچ موسسه و دانشگاهی به صورت رسمی حسابداری تدریس نمی‌شد. مردم ایران به علت نداشتن آگاهی کافی از محتوای دروس حسابداری، این دروس را مانند دروس دیگر رشته ها قبول نداشتند و به همین جهت هم اهمیت رشته حسابداری و لزوم کاربرد آن در نظام امور سازمان ها و اثر آن بر سرعت بخشیدن به پیشرفت اقتصادی کشور، سالیان سال ناشناخته بود.
