اجاره به ابزاری گفته می شود که یک واحد تجاری با استفاده از آن، حق خرید یا استفاده از دارایی دیگران را کسب می نماید که برای آن قرارداد در نظر گرفته می شود.
حسابداری اجاره ها:
اصطلاحات زیر در این استاندارد با معانی مشخص زیر به کار رفته است:
اجاره:
اجاره به موافقت نامه ای گفته می شود که بر اساس آن، موجر در برابر دریافـت مبلـغ مشخصی، حق استفاده از دارایی را برای مدت محدود به مستاجر واگذار می نماید.
اجاره سرمایه ای:
اجاره سرمایه ای، به نوعی از اجاره گفته می شود که بر اساس آن تقریبا تمام مخـاطرات و مزایـای ناشی از مالکیت دارایی به مستاجر انتقال می یابد و در نهایت ممکن است که مالکیـت دارایـی انتقال یابد یا انتقال نیابد.
اجاره عملیاتی:
به اجاره ای غیر از اجاره سرمایه ای، اجاره عملیاتی گفته می شود.
اجاره غیر قابل فسخ:
این نوع اجاره، به اجاره ای گفته می شود که تنها در موارد زیر قابل فسخ باشد:
- وقوع برخی پیشامد های احتمالی بعید
- با مجوز اجاره دهنده
- انعقاد قرارداد جدید اجاره برای همان دارایی یا دارایی مشابه، بین موجر و مستاجر
- پرداخت مبلغ اضافی توسط اجاره کننده، به گونه ای که در آغـاز اجـاره در رابطـه بـا استمرار اجاره اطمینانی معقول وجود داشته باشد.
آغاز اجاره:
آغاز اجاره در واقع به تاریخی گفته می شود که دارایی در اختیار مستاجر قرار می گیرد و یا آغـاز تعلـق گـرفتن اجـاره بهـا را گویند.
دوره اجاره:
دوره اجاره یک دوره غیر قابل فسخ می باشد که مستاجر، دارایی مورد نظر را بـرای آن دوره اجاره می کند به اضافه هر مدت زمان دیگری که اجاره کننده اختیار دارد اجاره آن دارایی را با پرداخت یا بـدون پرداخت مبلغ اضافـی ادامه دهد.
نکته: در آغاز اجاره، اطمینـان معقولی وجود دارد که مستاجر از این اختیار استفاده می کند.
حداقل مبالغ اجاره:
مبلغی را حداقل مبلغ اجاره می گویند که بایستی در طول مدت اجاره به موجر پرداخت نمود به جز مخارج مالیات، نگه داری دارایی و خدمات که به عهده موجر می باشد و نیز:
- در ارتباط با مستاجر، هر مبلغی که توسط وی یا هر شخص وابسته بـه وی تـضمین شده است
- در ارتباط بـا موجر، هـر گونـه ارزش باقیمانـده کـه پرداخـت آن توسـط اجاره کننده یا شخص ثالثی به اجاره دهنده تضمین شده باشد.
حداقل مبلغ اجاره عبارت از حداقل اجاره بهای قابل پرداخت در طول دوره اجاره به اضافه مبلـغ مورد نیاز برای استفاده از اختیار خرید مزبور است.
ارزش منصفانه:
ارزش منصفانه به مبلغی گفته می شود که خریدار مطلع و مایل و فروشنده نیز مطلع و مایل باشند و در معامله ای حقیقی با شرایط عادی، یک دارایی را در ازای مبلغ مزبور با یکـدیگر مبادلـه کنند.
عمر اقتصادی:
عمر اقتصادی عبارت است از:
- مدت زمانی که ا نتظار می رود یک دارایی از لحاظ اقتصادی توسط یک یا چنـد کـاربر قابل استفاده باشد
- تعداد تولید یا واحد های مشابهی که انتظار می رود در فرآیند استفاده از دارایی توسط یک یا چند استفاده کننده کسب شود.
عمر مفید:
عمر مفید به مدت زمانی می گویند که انتظار می رود منافع اقتصادی دارایی مورد اجاره توسط واحد تجاری مصرف گردد که این دوره از ابتدای دوره اجاره شروع شده و متـاثر از محدودیت های زمانی مندرج در قرارداد اجاره نمی باشد.
ارزش باقیمانده تضمین شده:
ارزش باقی مانده تضمین شده در واقع عبارت است از:
- در مورد مستاجر، آن بخش از ارزش باقیمانده دارایی می باشد که توسط اجـاره کننـده یـا شخص وابسته به وی تضمین گردیده است (مبلغ تضمین شده حداکثر مبلغـی اسـت که می تواند تحت هر شرایطی قابل پرداخت باشد)
- در مورد موجر، آن بخش از ارزش باقیمانده دارایی می باشد که توسط اجاره کننـده یـا شخص ثالثی تضمین شده است.
ارزش باقیمانده تضمین نشده:
ارزش باقی مانده تضمین نشده به آن بخـش از ارزش باقیمانـده دارایـی گفته می شود کـه اجاره دهنده نسبت به تحقق آن اطمینان کافی نـداشته باشد و یـا تنهـا توسـط شـخص وابـسته بـه اجاره دهنده تضمین شده است.
سرمایه گذاری نا خالص در اجاره:
به مجموع حداقل مبالغ اجاره مربـوط بـه اجـاره سرمایه ای از دید اجاره دهنده گفته می شود که هر گونه ارزش باقیمانده تضمین نشده ای که به وی تعلـق می گیرد.
درآمد مالی کسب نشده:
درآمد مالی کسب نشده یعنی تفاوت بین:
- مجموع حداقل مبالغ اجاره مربوط به قرارداد اجاره سرمایه ای از دید اجـاره دهنـده و هر گونه ارزش باقیمانده تضمین نشده ای که به وی تعلق می گیرد
- ارزش فعلی مبلغ یاد شده در بند “قبل” با نرخ ضمنی سود تضمین شده اجاره
سرمایه گذاری خالص در اجاره:
عبارت است از سرمایه گذاری ناخالص در اجاره پس از کسر درآمد مالی کسب نشده.
نرخ ضمنی سود تضمین شده اجاره:
عبارت است از نرخ تنزیلی که در آغـاز اجـاره، سـبب شود مجموع ارزش فعلی حـداقل مبـالغ اجـاره و ارزش باقیمانـده تـضمین نـشده دارایـی با ارزش منصفانه دارایی مورد اجاره برابر شود.
نرخ فرضی استقراض برای اجاره کننده:
نرخ سود تضمین شده ای اسـت کـه اجـاره کننـده ناگزیر می بود برای یک اجاره مشابه پرداخت کند یا در صورت عدم امکان تعیین آن، نرخی که اجاره کننده ناگزیر می بود در آغاز اجاره برای دریافت وامـی بـا شـرایط بازپرداخـت و ضمین مشابه جهت استقراض مورد نیاز برای خرید دارایی مورد نظر متحمل شود.
طبقه بندی اجاره ها:
در استاندارد طبقه بندی اجاره ها، دسته بندی طبق میزان مخاطرات و مزایای ناشـی از مالکیـت دارایی صورت می گیرد که به موجر یا مستاجر تعلق می گیرد.
مخاطرات شامل امکان وقـوع زیان ناشی از ظرفیت بدون استفاده یا منسوخ شدن فناوری و کاهش در بازده دارایی به دلیـل تغییر وضع اقتصادی است.
همچنین مواردی از قبیل انتظار عملیات سود آور در طول عمر اقتصادی دارایی و هر گونه سود حاصل از افزایش ارزش دارایی یا تحقق ارزش باقیمانده می تواند معرف مزایا باشد.
- اجاره ای به عنوان اجاره سرمایه ای طبقه بندی می شـود کـه بـه موجـب آن تقریبـا تمـامی مخاطرات و مزایای ناشی از مالکیت دارایی منتقل شود.
- اجاره ای که تقریبا تمام مخاطرات و مزایای ناشی از مالکیت دارایی را منتقل نکند به عنوان اجاره عملیاتی طبقه بندی می شود.
- نوع اجاره (یعنی سرمایه ای یا عملیاتی) به محتوای معامله و نه شکل قرارداد بستگی دارد.
نکته: طبقه بندی اجاره ها در آغاز اجاره صورت می گیـرد.
حسابداری اجاره ها توسط مستاجر:
حسابداری اجاره ها توسط مستاجر، به صورت زیر صورت می گیرد:
اجاره های سرمایه ای:
اجاره های سرمایه ای با عنوان دارایی و بدهی در ترازنامه منعکس می گردد که معادل با ارزش منصفانه دارایی در آغاز اجاره می باشد.
برای محاسبه ارزش فعلی حداقل مبـالغ اجـاره، از نـرخ ضـمنی سـود تضمین شده اجاره استفاده می شود و در صورتی که تعیین این نرخ امکان پذیر نباشـد، از نرخ فرضی استقراض برای اجاره کننده استفاده می شود.
لذا اگر این اجاره ها در ترازنامه اجاره کننده منعکس نگردند، منابع اقتصادی و تعهدات واحد تجاری کمتر از واقع ارائه و بدین ترتیب نسبت های مالی آن نیز با مشکل مواجه می شود.
لذا انعکاس اجاره های سرمایه ای، از یک سو به عنوان دارایی و از سوی دیگر به عنوان تعهـد پرداخت مبالغ اجاره بها در آینده، در ترازنامه مناسب است.
اجاره های عملیاتی:
در اجاره های عملیاتی، لازم است که مبالغ اجاره بر مبنای خط مستقیم طی دوره اجـاره بـه عنـوان هزینـه دوره شناسایی گردند مگر این که مبنای سیستماتیک دیگـری بیـانگر الگـوی زمـانی کـسب منـافع اقتصادی توسط استفاده کننده باشد.
اجاره کننده باید در رابطه با اجاره های عملیاتی موارد زیر را افشا کند:
- حداقل مبالغ اجاره آتی برای اجاره های عملیاتی غیر قابل فسخ همراه با اطلاعات مربوط به مدت و مبلغ اجاره سالانه
- مبالغ اجاره که به عنوان هزینه دوره شناسایی شده است
- شرح کلی از اهم شرایط اجاره در مورد اجاره کننده از جمله محدودیت های پیش بینی شده در قرارداد اجـاره، شـامل محـدودیت در تقـسیم سـود، استقراض های جدیـد و انعقـاد قرارداد های اجاره جدید
حسابداری اجاره ها توسط موجر:
حسابداری اجاره ها توسط موجر به صورت زیر می باشد:
اجاره های سرمایه ای:
موجر موظف است که دارایی مربوط به اجاره سرمایه ای را در ترازنامه با عنوان دریافتی درج نماید و مبلغی معادل با سرمایه گذاری خالص در اجاره در نظر بگیرد.
در اجاره سرمایه ای، موجر بایستی تمام خطرات ناشی از مالکیت دارایی خود را به مستاجر انتقال دهد و اصل و درآمد مالی سرمایه گذاری را انعکاس دهد.
در اجاره های سرمایه ای، درآمد مالی معمولا به گونه ای منطقی و سیستماتیک به هـر یـک از دوره های مالی تخصیص می یابد کـه نـسبت بـه مانـده سـرمایه گـذاری خـالص اجاره دهنده در رابطه با اجاره سرمایه ای هر دوره مالی، نرخ بازده ادواری ثابتی حاصل گردد.
نکته: مخارج مستقیم اولیه، از قبیل مخارج حقوقی و حق العمل به طور معمول در مراحل انجـام مذاکره و انعقاد قرارداد واقع می شود.
تولید کننده یا فروشنده اغلب به مشتریان خود برای خرید یا اجاره حق انتخاب مـی دهـد. اجاره سرمایه ای یک دارایی توسط تولید کننده یا فروشـنده سـبب ایجـاد دو نـوع درآمـد به شرح زیر می شود:
- سود یا زیانی معادل سود و زیان ناشی از فروش قطعی دارایی مورد اجاره به قیمت هـای معمول فروش که منعکس کننده هر گونه تخفیفات تجاری یا عمده فروشی است
- درآمد مالی در طول دوره اجاره
اجاره دهنده باید در رابطه با اجاره های سرمایه ای موارد زیر را افشا کند:
- سرمایه گذاری ناخالص در اجاره ها، درآمد مالی کسب نشده و سرمایه گذاری خـالص در اجاره ها در تاریخ ترازنامه و همچنین تفکیک خـالص مطالبـات مربـوط (سـرمایه گـذاری خالص در اجاره) به دو طبقه جاری و غیرجاری
- ذخیره انباشته برای حداقل مبالغ اجاره غیر قابل وصول
- شرح کلی از اهم شرایط قرارداد اجاره بلند مدت در مورد اجاره دهنده
اجاره دهنده باید در رابطه با اجاره های عملیاتی موارد زیر را افشا کند:
- صورت تطبیق ناخالص مبلغ دفتری، استهلاک انباشته و ذخیـره کـاهش دائمـی در ارزش برای هر گروه اصلی از دارایی های مورد اجاره در ابتـدا و انتهـای دوره کـه حـسب مـورد نشان دهنده موارد زیر باشد:
- هزینه استهلاک دوره
- زیان کاهش دائمی در ارزش شناسایی شده در صورت سود و زیان
- برگشت زیان های کاهش دائمی در ارزش دارایی ها طی دوره
- حداقل مبالغ اجاره آتی مربوط به اجاره های عملیاتی غیر قابل فـسخ همـراه بـا اطلاعـات مربوط به مدت و مبلغ اجاره سالیانه
- شرح کلی از اهم شرایط اجاره ها در مورد اجاره دهنده.
معاملات فروش و اجاره مجدد:
معاملات فروش و اجاره مجدد متضمن فروش دارایی و اجاره آن توسط همان فروشـنده اسـت. مبالغ اجاره و قیمت فروش دارایی معمولا به هم وابسته هستند به این دلیل که هر دو به صورت یکجـا مـورد مذاکره قرار می گیرند.
نحوه حسابداری آنلاین معاملات فروش و اجاره مجدد به نوع اجاره بستگی دارد. چنان چه معامله فروش و اجاره مجدد از نوع اجاره سرمایه ای باشد مـازاد عوایـد فـروش نـسبت به مبلغ دفتری دارایی نباید فورا به عنوان درآمد در صورت های مالی فروشنده (اجاره کننـده) منعکس گردد.
این مازاد باید در طول دوره اجاره به عنوان درآمد شناسایی شود .چنان چه اجاره مجدد، از نوع اجاره سرمایه ای باشد، معامله اجاره مجدد وسیله ای است کـه اجاره دهنده با وثیقه گرفتن دارایی، منابع مالی مورد نیاز اجـاره کننـده را تـامین می کنـد.
چنان چه معامله فروش و اجاره مجدد از نوع اجاره عملیاتی باشد و مـشخص گـردد کـه معاملـه بر مبنای ارزش منصفانه انجام شده است، سود یا زیان باید بی درنگ شناسایی شود.
در صورتی که قیمت فروش کمتر از ارزش منصفانه دارایی باشد، زیان بایـستی فورا شناسـایی شـود، مگر این که زیان حاصل، با مبالغ اجاره ای کمتر از نرخ بازار، در آینده جبران گردد.
تاریخ اجرا:
الزامات این استاندارد برای کلیه صورت های مالی که دوره مالی آنها از تاریخ 1/1/1380 و بعد از آن شروع می شود، لازم الاجرا می باشد.
مطابقت با استاندارد های بین المللی حسابداری:
با اجرای الزامات این استاندارد، مفاد استاندارد بین المللی حسابداری رایگان شماره 17 بـا عنـوان حسابداری اجاره ها نیز رعایت می شود.
پیام بگذارید